Ook vandaag thuis gewerkt. Morgen weer naar kantoor. De dag had een aantal pittige vergaderingen in petto waar ik me goed op had kunnen voorbereiden, maar waar ik desondanks om verschillende redenen toch een beetje tegenop zag. Het viel uiteindelijk (zoals zo vaak) mee. Helaas liep de laatste meeting uit en had ik weinig tijd om rustig te eten want er stond een studiebijeenkomst van de OU gepland. Er was ruimte om vragen te stellen over de nieuwe studieopzet waarover ik eerder al iets geschreven heb (hier, om precies te zijn). De sessie duurde een uurtje en veel nieuws heb ik niet gehoord. Ik kan gewoon verder met mijn huidige stuideplanning en gaandeweg zullen er cursussen verdwijnen en nieuwe voor in de plaats komen. Er gaat wel minder keus komen omdat het aanbod nu nogal breed is, en dat is kostentechnisch te duur. Vooralsnog heb ik er nog geen problemen mee, tenzij de nieuwe cursussen me helemaal niet aanspreken. In maart komt de nieuwe studiegids uit. Dan ga ik me er wat verder in verdiepen.
God had het goed voorspeld. Sara werd zwanger (‘De HEER zag om naar Sara zoals hij had beloofd, hij gaf haar wat hij had toegezegd’) en baarde een zoon die Isaak werd genoemd. Volgens de regels van het verbond met God werd het jongetje op zijn achtste levensdag door Abraham besneden en werd er later een groot feest georganiseerd toen hij niet langer aan de borst bij Sara hoefde. En opnieuw leek het of ik in een herhaling van zetten terechtkwam. Want Sara zag hoe Ismaël, het zoontje van Hagar (haar Egyptische slavin die zij zelf het bed van Abraham in had gestuurd) op het feest spottend lachte. Reden genoeg voor haar om Abraham te dwingen Hagar en Ismaël weg te sturen omdat zij bang was dat haar kind ooit de erfernis zou moeten delen met Ismaël.
Abraham wist met de situatie niet goed raad daar het hier zijn (eerste) zoon betrof. Het was God die uitkomst bracht. Hij vertelde dat Abraham met een gerust hart kon doen wat Sara van hem verlangde. Want alleen de nakomelingen van Isaak zouden gelden als zijn nageslacht. En om hem nog wat meer te overtuigen liet hij weten dat Ismaël ook heel veel kinderen zou krijgen en eigen volk kon stichten. Tevreden stuurde Abraham daarop Hagar en Ismaël de woestijn waar ze beiden bijna van de dorst omkwamen totdat ze gered werden door een engel en God, waarna ze verder trokken en zich vestigden in de woestijn van Paran.
Abraham verstoot Hagar en Ismaël (1657), Il Guercino (Giovanni Francesco Barbieri) (1591–1666)
Thuiswerkdag. Inge geeft voor tweede dag op rij training op locatie en ik pas op de twee poezen (die zowat de hele dag hebben geslapen). De oudste is gewend dat we beiden (voor de pandemie) de hele dag op stap waren, maar de jongste hebben we in huis gehaald net voor de pandemie en die haalt rare fratsen uit als er verder niemand in huis is. Dus houden we er rekening mee in onze planning dat er altijd iemand thuis.
Qua werk voornamelijk routineklussen. Wel een interessante discussie met de verkoopmanager van een van onze kantoren in Europa. De locatie is in een land dat geen lid is van de EU. We bespraken het scenario dat zij soms orders kregen waarbij de goederen binnen Europa geproduceerd werden, vervolgens geconsolideerd moesten worden in bijvoorbeeld Ede (Nederland) en dan bestemd waren voor een eindklant binnen Europa (dus niet in het land waar de order geplaatst werd, dat zich ook nog eens buiten de EU bevond).
In de avond weer voornamelijk gestudeerd en ondertussen in blijde afwachting van de komst van ons derde kleinkind. Een dezer dagen is de moeder uitgeteld. Tot die tijd is het bij elk inkomend berichtje eventjes spannend of het dan eindelijk zover is.
Bij het lezen van een nieuw hoofdstuk in het boek Genesis dacht ik op een gegeven moment dat ik een déjà vu had. Abraham heeft zijn vaste verblijfplaats verlaten en trekt verder richting de Negev. Hij vraagt zijn vrouw zich voor te doen als zijn zuster. Waar heb ik dat eerder gelezen? Juist, in Genesis 12. Daar komt de heersende farao ter ore hoe mooi Sara (die dan nog onder de naam Sarai gaat) is, en geeft opdracht haar naar het hof te brengen. Nu is het Abimelech, de koning van Gerar die de vrouw van Abraham naar zijn hof laat komen om haar in zijn harem op te nemen. God verschijnt echter in zijn slaap en dreigt hem te doden. Abimelech, die nog geen gemeenschap heeft gehad met Sara verdedigt zich door aan te geven dat hem geen blaam treft. Hoe had hij kunnen weten dat Sara niet de zuster van Abraham was? God laat weten dat Abimelech zuiver van geweten is en dat hij hem alleen maar wil waarschuwen voor de zonde die hij binnenkort zou begaan. Hij krijgt de opdracht Sara terug te geven aan Abraham, zo niet dan volgt alsnog de dood.
Abraham wordt de volgende dag ontboden aan het hof en Abimelech verwijt hem dat hij voorgelogen is. Hij vraagt hem uit te leggen wat zijn bedoelingen waren. Abraham ontkent echter dat hij gelogen heeft.
Abraham antwoordde: ‘Ik dacht: Misschien heeft men in deze streken geen ontzag voor God en zullen ze me doden om mijn vrouw. Bovendien, ze is werkelijk mijn zuster: ze is de dochter van mijn vader. Ze is alleen niet de dochter van mijn moeder, en zo kon ze mijn vrouw worden. Toen God mij ver van mijn verwanten liet rondzwerven, zei ik dan ook tegen haar: “Bewijs me dat ik op je kan rekenen en zeg overal waar we komen dat ik je broer ben.”’
Met deze uitleg gaat Abimelech akkoord. Hij overlaadt Abraham met allerlei geschenken, en alsof het niet genoeg is krijgt Abraham ook zijn vrouw terug. Of gaat daar lijfsbehoud achter schuil? Sara krijgt niets. Wel krijgt ze van Abimelech te horen dat haar broer (Abraham dus) duizend sjekel zilver krijgt voor de vermeende reputatieschade van Sara. Hierop bad Abraham tot God, en die streek over zijn hart en draaide de vloek terug waarmee hij de vele vrouwen van Abimelech opgezadeld had, namelijk dat hun moederschoot gesloten was.
Wat uit deze passages in ieder geval duidelijk wordt is dat men niet zo moeilijk deed voor wat betreft seksuele betrekkingen binnen familieverband, getuige de uitspraak dat Abraham en Sara dezelfde vader hadden. En dat was Terach, zie Genesis 11.
Abimelech geeft Sara terug aan Abraham (1665–1670), Nicolaes Berchem (1621/1622–1683)
Thuiswerkdag. Geen bijzondere zaken werkgerelateerd. Veel calls, weinig tijd om aan acties te werken. De achterstand blijft. Rond zes uur gaan koken. Na het avondeten aan de studie gegaan. Ben op m’n gemak de samenvattingen door aan het nemen. Komend weekend ga ik me bezighouden met oefententamens. Dan krijg ik een beter beeld hoe goed de stof verwerkt is en waar de aandachtspunten liggen voor de week erna.
Lot blijft met zijn dochters niet lang in het stadje Soar. Ze trekken verder en vestigen zich permament in een grot in de bergen. De dochters, die voor de verwoesting van Sodom op het punt stonden te trouwen, vatten op zekere dag het plan op om met hun vader te slapen aangezien ze menen dat er verder geen mannen beschikbaar zijn om kinderen van te krijgen. Ze voeren hem dronken en de oudste heeft die nacht seks met hem zonder dat hij het in zijn dronkenschap in de gaten heeft. De volgende nacht wordt het nog eens dunnetjes overgedaan en deze keer heeft de jongste dochter gemeenschap met haar dronken vader. Beiden worden zwanger. De oudste baart een zoon die ze Moab noemt, en die de stamvader van de Moabieten wordt. Ook de jongste krijgt een zoon, Ben-Ammi, die op zijn beurt stamvader van de Ammonieten zal worden. Er staat niet vermeld hoe deze stamvaders hun nageslacht verwekken. Via hun moeder, of misschien hun zussen? Wie weet komt dat verder nog aan bod.
Lot en zijn dochters (1624), Abraham Bloemaert (1566–1651)
Dagje op kantoor. Met de Ford Ka en zonder accuproblematiek. Halverwege de dag kregen we het goede nieuws dat de kandidaat voor een open positie in ons team het aanbod geaccepteerd had. Nu kunnen we meteen door met het zoeken naar een vervanger voor het teamlid dat ons binnenkort gaat verlaten voor een baan buiten Emerson. Zo blijven we bezig.
In de namiddag stond er een terugkomsessie gepland voor een training die ik in oktober gevolgd had. We kregen toen aan het eind de opdracht om drie acties op te starten die verband moesten hebben met wat we geleerd hadden. In de sessie vandaag had iedereen vijf minuten de tijd om te vertellen hoe men invulling had gegeven aan die acties en wat de huidige status was. Deelname aan de sessie was verplicht en de terugkoppeling moest zodanig zijn dat duidelijk was dat men er energie in had gestoken en dat er ook al resultaten geboekt waren. Pas dan zou de training als compleet worden beschouwd. Ik kan melden dat het me gelukt is.
Tussendoor kreeg ik de uitnodiging om deel te nemen in een subgroep van het duurzaamheidsprogramma op onze locatie. De aandacht van deze subgroep zal gericht zijn op duurzaamheidsaspecten die verband houden met de bezoekers (intern en extern) die wij geregeld mogen ontvangen. Natuurlijk heb ik volmondig ja gezegd.
Er was geen tijd te verliezen. De engelen namen Lot, zijn vrouw en dochters bij de hand, en leidden hen weg van Sodom en Gomorra. De HEER wilde hen sparen maar Lot twijfelde of ze tijdig de bescherming van het gebergte zouden weten te bereiken voordat het onheil boven Sodom en Gomorra zou losbarsten. Hij vroeg God of het ook mogelijk was in een klein stadje te schuilen dat niet zo ver weg was. God ging akkoord en het gezelschap op weg. Ze moesten wel opschieten, want God liet weten dat ze zolang ze het stadje nog niet hadden bereikt en niet in veiligheid waren, hij niet kon beginnen met zijn allesvernietigende activiteiten. Blijkbaar was hij zeer ongeduldig, want nog voordat ze het stadje Soar hadden bereikt was de verwoesting al ingezet middels zwavel en vuur dat neerdaalde uit de hemel. De vrouw van Lot keek om en veranderde in een zoutpilaar. De engelen hadden dan wel gezegd ‘Kijk niet om en sta nergens in de vallei stil’, maar dat deze straf op de overtreding stond hadden ze misschien iets duidelijker moeten duidelijk maken.
Wat ik me afvraag. Hoe wisten Lot en zijn dochters wat er met hun moeder was gebeurd als zij zelf niet durfden om te kijken?
De verwoesting van Sodom en Gomorra in de Kroniek van Neurenberg (1493), Hartmann Schedel (1440–1514)
Om wat beter overzicht te houden tijdens mijn werk aan de literatuurlijst had ik een tweede scherm aan mijn laptop gekoppeld. Dat ging goed. Tot vanochtend. Plots liep alles vast toen ik met mijn cursor van het ene naar het andere scherm wilde gaan. Wat ik ook deed, niets hielp. Net toen ik met een ‘harde reset’ de laptop wilde uitzetten werd alles zwart. De ventilator ging als een razende tekeer en er kwam zelfs een wolkje rook uit de zijkant van de laptop. Die zal wel naar de filistijnen zijn was mijn eerste gedachte. Maar uit zichzelf startte de laptop weer op om even later weer net te doen alsof er niets was voorgevallen. Bekomen van de eerste schrik opende ik het word-document waar ik de afgelopen dagen mijn vorderingen in heb bijgehouden. Er was niets verloren gegaan. En daarom kon ik rond het middaguur mijn literatuurlijst electronisch inleveren. Ik deel ‘m hieronder omdat de deadline inmiddels verstreken is en er iedere keer andere onderwerpen worden uitgedeeld. Zoals gezegd was het onderwerp voor nu de politieke cultuur in Frankrijk, ca. 1790–1800. De terugkoppeling volgt in de komende dagen (of weken, afhankelijk van het aantal inzendingen).
Baker, Keith Michael en Colin Lucas ed., The French Revolution and the creation of moderne political culture. Vol 2, The political culture of the French Revolution (Oxford 1988).
Blanchard, Marc Eli, La Révolution et les mots. Saint-Just & Cie (Parijs 1980).
Bond, Elizabeth Andrews, The writing public. Participatory knowledge production in enlightenment and revolutionary France (New York 2021).
Chisick, Harvey, ‘The pamphlet literature of the French revolution. An overview’, History of European Ideas 17 (1993) afl. 2–3, 149–166.
Darnton, Robert en Daniel Roche ed., Revolution in print. The press in France, 1775–1800 (New York 1989).
Darnton, Robert, Poetry and the police. Communication networks in eighteenth-century Paris (Londen 2010).
Déplanche, Nicolas, ‘From young people to young citizens. The emergence of a revolutionary youth in France, 1788–1790’, Journal of Social History 45 (2011) afl. 1, 225–237.
Friedland, Paul, Political actors. Representative bodies and theatricality in the age of the French Revolution (New York 2002).
Gough, H., The newspaper press in the French Revolution (Londen 1988).
Guillon, Claude, Notre patience est à bout. 1792–1793, les écrits des Enragé(e)s (Parijs 2009).
Hale, Matthew Rainbow, ‘On their tiptoes. Political time and newspapers during the advent of the radicalized French Revolution, circa 1792–1793’, Journal of the Early Republic 29 (2009) afl. 2, 191–218.
Hanson, Paul R., ‘Monarchist clubs and the pamphlet debate over political legitimacy in the early years of the French Revolution’, French Historical Studies 21 (1998) afl. 2, 299–324.
Harder, Mette, ‘Odious and vile names. Political character assassination and purging in the French Revolution’ in: Martijn Icks en Eric Shiraev ed., Character Assassination throughout the Ages (New York 2014) 173–190.
Herding, Klaus en Rolf Reichardt, Die Bildpublizistik der Französischen Revolution (Frankfurt am Main 1989).
Hesse, Carla Alison, Publishing and cultural politics in revolutionary Paris, 1789–1810 (Berkeley 1991).
Hodson, Christopher, ‘“In praise of the third estate”. Religious and social imagery in the early French Revolution’, Eighteenth-Century Studies 34 (2001) afl. 3, 337–362.
Kennedy, Michael L., The Jacobin clubs in the French Revolution, 1793–1795 (New York 2000).
Manevy, Alain, Les journalistes de la liberté. Et la naissance de l’opinion, 1789–1793 (Parijs 1989).
Margerison, Kenneth, Political pamphlets & public opinion. The campaign for a union of orders in the early French Revolution (West Lafayette 1997).
Nicolle, Sylvain, ‘Déclamer, chanter, détruire. Les ambiguïtés de la rhétorique antiterroriste dans les théâtres de Paris après Thermidor’ in: Sophie-Anne Leterrier en Olivier Tort ed., Rhétorique et politisation. De la fin des Lumières au printemps des peuples (Arras 2021) 49–66.
Olsen, Mark V., ‘The language of enlightened politics. The Société de 1789 in the French revolution’, Computers and the Humanities 23 (1989) afl. 4–5, 357–364.
Reichardt, Rolf en Rüdiger Schmidt en Hans-Ulrich Thamer, ‘Symbolische Praxis und die Kulturgeschichte des Politischen. Frankreich im Zeitalter der Revolutionen’ in: Rolf Reichardt en Rüdiger Schmidt en Hans-Ulrich Thamer ed., Symbolische Politik und politische Zeichensysteme im Zeitalter der französischen Revolutionen (1789–1848) (Münster 2005) 7–16.
Sande, Antoon van de en Leo Wessels, ‘De Engelse, Amerikaanse, Franse en Nederlandse revolutie in vergelijkend perspectief’ in: Willem Frijhof en Leo Wessels ed., Veelvormige dynamiek. Europa in het ancien régime 1450–1800 (Amsterdam en Heerlen 2006) 299–339.
Tiersot, Julien, Fêtes et chants de la Révolution française (Parijs 2015).
Zizek, Joseph, ‘“New History”. The radical pasts of the French Revolution, 1789–1794’ in: David A. Bell en Yair Mintzker, Rethinking the age of revolutions. France and the birth of the modern world (Oxford 2018) 154–192.
Wat ik moeilijk vond bij deze opdracht is in te schatten welke publicaties daadwerkelijk relevant genoeg zijn. Ook kun je noodgedwongen niet alle publicaties opnemen omdat je ‘slechts’ maximaal vijfentwintig titels op de lijst mag zetten, die ook nog eens verdeeld moeten zijn over de verschillende materiaalsoorten (boek, artikel in tijdschrift, artikel in boek). Ik ben daarom benieuwd of in de terugkoppeling daar meer over vermeld wordt.
Deze literatuurlijst is één van de twee eindopdrachten die gelden voor Inleiding cultuurgeschiedenis 1. De andere is een multiple choiche tentamen op 1 februari. Morgen ga ik daar mee aan de slag. Vandaag heb ik mezelf na de geleverde inspanningen met betrekking tot de literatuurlijst de rest van de dag vrijaf gegeven. Vrijaf van het studeren welteverstaan. Er waren genoeg andere klusjes op te pakken die waren blijven liggen. ’s Avonds ben ik eindelijk weer eens met een goed boek in een luie stoel gevallen. Weekend!
De twee engelen die door waren gelopen terwijl Abraham met God aan het onderhandelen was, kwamen bij het vallen van de avond aan in Sodom. Daar liepen ze bij toeval Lot tegen het lijf die hen verzocht bij hem thuis te overnachten. Iets wat ze in eerste instantie afsloegen omdat ze op het plein de nacht wilden doorbrengen. Maar Lot wist hen te overtuigen dat ze beter met hem mee konden gaan.
Laat op de avond onstond er rumoer buiten het huis van Lot. Zowat de hele stad was uitgelopen om te zien wie Lot in zijn huis had uitgenodigd. Het bleek dat de menigte zich graag met deze gasten wilden bezighouden.
‘Waar zijn die mannen die bij je overnachten?’ riepen ze Lot toe. ‘Breng ze naar buiten, we willen ze nemen!’
Lot en de Sodomieten (12e/13e eeuw), mosaïek in Dom van Monreale te Sicilië
Lot haastte zich naar buiten om de menigte ervan te overtuigen dat zoiets onbetamelijks geen doorgang kon vinden. In plaats daarvan bood hij genereus zijn twee dochters als alternatief aan.
‘Luister, ik heb twee dochters die nog nooit met een man geslapen hebben. Die zal ik bij jullie brengen, doe met hen wat jullie willen. Maar laat die mannen met rust, ik heb hun niet voor niers een veilig onderkomen geboden.’
Ik weet nog van de vorige keer dat ik een poging ondernam om de bijbel te lezen dat ik bij deze passage (en ook die waar Abraham zijn vrouw aan de farao geeft) best wel geschokt was om dit te lezen. Een vader die in het kader van gastvrijheid en veiligheid ervoor kiest om zijn bloedeigen dochters aan een menigte seksueel verdorven mannen te schenken, gevolgd door ‘doe met hen wat jullie willen’. Dat gaat wel heel erg ver, dunkt mij.
De Sodomieten laten zich echter niet overhalen en dreigen de deur te forceren. Het zijn de engelen die handelend optreden door de belagers met blindheid te slaan. Waarschijnlijk hebben ze niet gehoord wat Lot met zijn dochters van plan was, want ze vragen hem of hij nog meer familie heeft. Daarop gaat Lot op zoek naar zijn vrouw, dochters en toekomstige schoonzoons om ze te waarschuwen dat ze snel moeten vertrekken. De schoonzoons geloven hem echter niet dat Sodom verwoest zal gaan worden.
Volgens planning zowat de hele dag aan de literatuurlijst gewerkt. Veel tijd zit in het stuk voor stuk in detail nagaan of een publicatie relevant genoeg is. De longlist van meer dan hondervijftig publicaties heb ik weten terug te brengen naar vijftig. De verdeling is op dit moment achtentwintig boeken, twaalf artikelen in tijdschriften en tien artikelen in bundels. De volgende stap die ik morgenvroeg ga doen is het aantal terug brengen naar vijfentwintig stuks, waarbij minimaal vijf boeken, vijf artikelen in tijdschriften en vijf artikelen in bundels. Er moet een goede balans zijn tussen de diverse deelonderwerpen, auteurs en datum van publicatie. Als laatste dan nog de lijst sorteren op achternaam (eerste) auteur en volgens de bibliografische conventies. Normaal gesproken moet dat allemaal op tijd lukken zodat ik de opdracht aan het eind van de middag op kan sturen.
Als de engelen hun maaltijd genuttigd hebben zetten ze de tocht voort richting Sodom. Abraham loopt een eindje met hen op. Het is God die besluit om Abraham in te lichten over het doel van hun bezoek aan Sodom. Tenslotte is Abraham voorbestemd om stamvader te worden van een groot en machtig volk. Daarom zei de HEER:
Er zijn ernstige beschuldigingen geuit tegen Sodom en Gomorra, hun zonden zijn ongehoord groot. Ik zal ernaartoe gaan om te zien of de klachten die ik over hen heb gehoord gegrond zijn en zij verwoesting over zich hebben afgeroepen. Dat wil ik weten.
Terwijl God uitleg gaf aan Abraham liepen de andere twee engelen verder. Waarschijnlijk met zijn neef Lot in het achterhoofd, die tenslotte in Sodom woonachtig is vraagt Abraham of God van plan is alle mensen te doden, ook de onschuldigen. Want in zijn ogen zou dat onrechtvaardig zijn. God laat weten dat als hij vijftig onschuldigen aantreft hij de hele stad vergeving zal schenken. Het is het startsein voor Abraham om in een soort van handjeklap het aantal onschuldigen dat voldoende zou moeten zijn voor de redding van de stad beetje bij beetje naar beneden te onderhandelen tot een aantal van tien. Daarop vertrekt God richting Sodom en Abraham terug naar zijn tent. Of het voldoende zal zijn om de verwoesting af te wenden blijft voorlopig ongewis.
Abraham en de drie engelen (1513), Lucas van Leyden (1494 – 1533)
De auto is weer terug! Het verlossende woord hadden we net voor kerst al doorgekregen. De oorzaak van de lekkende accu was gevonden. Een kapotte dynamo was de boosdoener. Maar inmiddels had het onderzoek zodanig veel tijd in beslag genomen dat de verplichte APK keuring gedaan moest worden. Dus bleef mijn auto staan waar hij stond en was het afwachten geblazen of hij door de keuring zou komen. Dat is gelukkig ook goed gegaan. Vandaag kon ik ‘m dan eindelijk gaan ophalen. De rekening was pittig maar redelijk gezien de tijd en energie die erin was gestoken om de auto gerepareerd te krijgen. Als het goed is kan ik er nog wel een aantal jaar mee vooruit.
Voordat het zover was had ik wel de ochtend vanuit huis gewerkt. Daarna de auto opgehaald en de middag en avond weer bezig geweest met de literatuurlijst. Het is erg bewerkelijk en tijdrovend. Hoewel het categoriseren opschiet heb ik toch het gevoel dat ik morgen vol aan de bak moet om tijdig klaar te zijn voor de deadline van zondagavond. Nog even afzien dus. Hoewel, meteen daarna moet ik door met de studie voor het tentamen op 1 februari. Never a dull moment.
Het wordt eentonig maar opnieuw verschijnt de HEER aan Abraham. In de gedaante van drie engelen als ik het goed begrijp. Het was een hete dag en Abraham zat in de schaduw van zijn tent. Toen hij de drie engelen zag naderen en doorhad dat het hier de HEER betrof ging hij onmiddellijk naar zijn vrouw Sara om haar te verzoeken vers brood te bakken. Een knecht moest een mals kalf slachten en bereiden, en zelf haalde hij boter en melk. In een oogwenk was het kalf gebraden en een vers gebakken brood beschikbaar en de gasten konden aan tafel.
Alsof het niet onlangs al aan Abraham beloofd was, vertelden de engelen dat ze over precies een jaar terug zouden keren en dat dan Sara inmiddels bevallen was van een zoon. Sara, die stiekem stond mee te luisteren schoot in de lach (net als Abram/Abraham in Genesis 17) bij het idee op haar leeftijd nog een kind te moeten baren. God hoorde het en vroeg aan Abraham waarom zijn vrouw moest lachen. Alsof het om een goocheltruc ging liet hij Abraham weten dat voor God niets onmogelijk is. Sara krabbelde terug en ontkende dat ze gelachen had. Maar God zei: ‘Ja, je hebt wel gelachen.’
Abraham en de drie engelen (1656), Gerbrand van den Eeckhout (1621–1674)
Thuiswerkdag. De eerste mail die ik opende informeerde mij dat ik aangewezen was om voor de Europese afdeling van ons bedrijfsonderdeel een Train de Trainer sessie te volgen over het leiden van effectieve virtuele teams. De bedoeling is vervolgens dat ik diezelfde sessie ga geven aan de diverse Europese teammanagers die dat dan ook weer moeten gaan doen met hun eigen teams. Een soort van piramidespel. Het vreemde is alleen dat vorige week nog werd gevraagd voor vrijwilligers en dat ik nu aangewezen ben zonder dat ik me aangemeld had.
Van het plan om deze avond weer verder te werken aan de literatuurlijst is niets gekomen. Ik was vergeten een tussentijds verslag te schrijven van de drie doelen die ik mezelf gesteld had na een intensieve drie-daagse training vorig jaar oktober. Dit verslag moest uiterlijk deze week ingestuurd worden voor de afrondende meeting die a.s. maandag gepland staat. Als ik het verslag niet inlever wordt de training als niet gevolgd beschouwd en moet ik ‘m opnieuw doen dit jaar. Dat lijkt me niet handig, vandaar deze avond toch maar de prioriteit aan het verslag gegeven.
Dertien jaar na de geboorte van zijn buitenechtelijke zoon Ismaël bij Hagar verschijnt God opnieuw aan Abram. Niet voor de eerste keer begon God weer over een verbond dat hij met Abram wilde aangaan. Het ging nu gepaard met enkele voorwaarden. Zo moest Abram een onberispelijk leven leiden, een naamsverandering ondergaan van Abram naar Abraham, en als teken van het verbond zouden alle mannen en jongens voortaan besneden moeten worden. Bij nieuwgeborenen zou dat na acht dagen dienen te geschieden, maar met terugwerkende kracht ook bij Abraham, zijn zoon Ismaël en iedereen die zich in zijn gezelschap bevond, inclusief slaven.
De besnijdenis van Abraham, prent uit Bijbel van Jean de Sy (1355–1357)
Ook vertelde God dat Abraham van zijn vrouw Sarai, die voortaan de naam Sara zou dragen, een zoon kon verwachten die ze Isaak moesten noemen. Met hem zou God het verbond voortzetten. Abraham kon niet anders dan lachen bij de gedachte dat hij op honderdjarige leeftijd bij zijn hoogbejaarde vrouw van over de negentig een zoon zou weten te verwekken. Het weerhield hem er niet van om nog dezelfde dag zichzelf en alle andere mannen te (laten) besnijden.
