Eerste deel – zeventiende hoofdstuk
Waarin de ontelbare wederwaardigheden vervolgd worden, welke de dappere Don Quichot en zijn goede schildknaap Sancho Panza te verduren hadden in de herberg die hij tot zijn schade voor kasteel hield
Na een nacht vol chaos en geweld ontdekt Don Quichot bij het verlaten van de plek waar hij onderdak had gevonden dat het hier niet een kasteel maar een herberg betreft. Hij moet dus dokken voor zijn verblijf. Laat hij dat nu eens niet van plan zijn. En wel hierom:
[…] want ik mag geen inbreuk maken op de gebruiken der dolende ridders van dewelke ik met zekerheid weet – tenminste het tegendeel heb ik nooit gelezen – dat zij nimmer in enige herberg waar zij verbleven voor onderdak of iets anders betaalden, aangezien iedere gastvrije ontvangst die hun geboden wordt hun rechtens toekomt als vergoeding voor de ondraaglijke moeiten welke zij doorstaan bij de avonturen die zij nacht en dag zoeken, winter en zomer door, te voet en te paard, hongerend en dorstend, lijdend van koude en hitte, blootgesteld aan alle ongenade des hemels en alle ongemakken der aarde.
[p.118]
Het mag duidelijk zijn dat de herbergier, ook gezien de schade die er is aangericht vanwege de schermutselingen waarin Don Quichot een groot aandeel had, hiermee niet kan instemmen. Zijn weerwoord is echter tegen dovemansoren gericht. Althans, Don Quichot laat zich er niets aan gelegen liggen, geeft zijn paard Rossinant de sporen en ontvlucht de herberg voordat iemand hem kan tegenhouden.
Hoe anders is het gesteld met Sancho Panza, zijn trouwe schildknaap die ook niet helemaal ongehavend de nacht is doorgekomen. In navolging van zijn ijlings verdwenen meester laat hij weten niet te kunnen betalen omdat anders
[…] schildknapen van toekomstige ridders zich later over hem zouden beklagen en hem verwijten dat hij zulk een rechtvaardig privilege niet gehandhaafd had.
[p.118]
Helaas voor hem had zich ondertussen al een kleine menigte verzameld van herbergbezoekers die meenden hem een lesje te moeten leren vanwege zijn halsstarrige weigering te betalen. Zij rukken hem van de ezel en slepen hem mee naar de binnenplaats waar ze hem beginnen te jonassen met behulp van een deken. Het geschreeuw van ‘de ongelukkige Jonas’ doet Don Quichot omkeren maar hij kan zijn knecht geen hulp bieden omdat de herberg ondertussen hermetisch is afgesloten. Pas nadat de groep uitgeput is laten ze Sancho gaan die al met al tevreden is dat hij deze behandeling zonder al te veel kleerscheuren heeft ondergaan zonder uiteindelijk te betalen. Alleen heeft hij niet door dat de herbergier zijn zadelzak in de tussentijd ter compensatie had ingepikt.
Jonassen. Ik heb het nog even opgezocht. In mijn Etymologisch woordenboek uit 1991 staat het volgende:
[iem. horizontaal vasthouden en omhoogwerpen] naar Jonas (in de walvis)
Verder zoeken op internet bracht me bij dezelfde Nicoline van der Sijs die ook meegewerkt had aan het Etymologisch woordenboek van Van Dale, maar nu kwam ik uit bij het Chronologisch woordenboek waar het jonassen door haar aangehaald wordt als een kinderspel met een eerste vermelding in het jaar 1669:
‘iem. met zijn tweeën horizontaal vasthouden en heen en weer slingeren’
Ook in het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands wordt het jonassen aangehaald:
jonassen ww. (NN) ‘iemand in horizontale houding heen en weer slingeren’
Nnl. jonassen ‘(op een deken) op en neer gooien’ in toen men hem in de herberg jonaste [1863; WNT], ‘in een kleed of aan handen en voeten heen en weer slingeren’ [1897; Woordenschat].
De eerste Nederlandse vertaling van Don Quichot kwam van Lambert van den Bos en verscheen in 1657 en verschillende herdrukken in de zeventiende en achttiende eeuw. Een meer volledige vertaling kwam pas beschikbaar in 1855 door C.L. Schuller tot Peursum.
Vooral de verwijzing naar het jonassen als iemand op een deken op en neer gooien toen men hem in de herberg jonaste klinkt in mijn oren bijna als een rechtstreeks citaat uit Don Quichot zonder dat ik daar enig bewijs voor heb.
~ ~ ~
