VRIJETIJDSBLOGGER - want de dagen zijn te kort

I follow the road

Though I don’t know where it ends

- Neil Young

Al een aantal dagen schitterde een externe consultant die aan ons project was toegewezen door afwezigheid. Zijn collega liet in eerste instantie niet meteen blijken dat ook zij geen idee had waar hij was en wanneer we hem weer konden verwachten. Gister kwam dan eindelijk het hoge woord eruit. Ze zou bij hun gezamenlijke manager navragen wat er aan de hand was.

Vanochtend vroeg ik haar of ze iets meer te weten was gekomen. Ze aarzelde voordat ze antwoord gaf. Alsof ze naar de juiste woorden zocht. ‘He has absconded’, verstond ik. ‘Absconded?’ Ja, dat had ik goed verstaan. Als ik meer wilde weten dan kon ik beter rechtstreeks contact opnemen met hun manager. Die trouwens sowieso een update ging uitsturen over haar niet aanwezige collega.

En we gingen over tot de orde van de dag terwijl in mijn achterhoofd het ‘absconded’ bleef rondzoemen. Wat betekende het in godsnaam? Was hij getroffen door een ernstige ziekte? Verongelukt? Overgeplaatst? Gedegradeerd? Gepromoveerd? Ik wist het niet en was pas na de vergadering in de gelegenheid om het op te zoeken:

abscond:
To leave quickly and secretly and hide oneself, often to avoid arrest or prosecution.
To retire from public view, or from the place in which one resides or is ordinarily to be found; depart in a sudden and secret manner; take one’s self off; decamp; especially, to go out of the way in order to avoid a legal process.

Nu wist ik dat we aan een stevig en complex project werken met een deadline die met rasse schreden nadert maar dat een consultant ervoor op de vlucht slaat is ook voor mij de eerste keer dat ik het meemaak. Never a dull day.

~ ~ ~

Laat niet als dank voor het aangenaam verpozen

Voordat ik het gras ga maaien maak ik eerst een rondje om de meeste takjes, walnoten, denneappels en wat er zoal nog meer het mes van de grasmaaier kan beschadigen te verwijderen. Deze ochtend kwam ik bij deze inspectie het eerste zwaluweitje van het seizoen tegen. Niet dat ik het daar zoals een kievitsei zou moeten vinden. Het was dan ook een half eitje. Beter gezegd, een halve lege eierschaal.

Eigenlijk best wel een eind van de schuur vandaan waar de zwaluwen onder de overkapping hun nest hebben gebouwd. Eerst dacht ik dat misschien een ekster toe had geslagen, het ei had geroofd en daarna de inhoud had zitten oppeuzelen midden op het gazon. Inge wist mij echter te overtuigen dat de zwaluwen dit toch echt zelf doen. Niet het opeten van het nageslacht natuurlijk, maar het verwijderen van de eierschaal. Zodra hun kroost uit het ei komt ruimen zij de overbodig geworden verpakkingsmaterialen op omdat die anders toch maar te veel ruimte in beslag nemen.

Normaal wippen ze die gewoon over de rand en komt het terecht in de ontzettende berg troep die ze kunnen maken recht onder hun nest. (Wat je overigens kunt beperken door onder het nest een opvangplankje te maken.) Ditmaal vonden we de eierschaal dus halverwege het gazon. Het kan zijn dat het gewoon daar naartoe is gewaaid of dat een ander beest het verplaatst heeft. In ieder geval was het aanleiding om weer even stil te staan bij het reilen en zeilen van de beestenboel om ons heen.

~ ~ ~

De Sade weer eens op de leeslijst zetten?

Ooit, in de tijd dat ik nog op de middelbare school zat en veilig bij mijn ouders in huis woonde nam mijn moeder zomaar spontaan een abonnement op de ECI. Bij deze boekenclub moest je elke maand een boek bestellen want anders kreeg je er eentje toegestuurd die zij voor jou hadden geselecteerd. Ik las in die tijd al alles wat los en vast zat in de plaatselijke bibliotheek en waarom mijn moeder lid werd van de ECI is me eigenlijk een raadsel. Misschien vond ze het wel goed dat we een eigen verzameling boeken in huis moesten hebben om uit te stallen in de boekenkast die vooral dienst deed om fotolijstjes en andere prullaria ten toon te stellen.

Omdat er verder niemand in huis echt veel las was het aan mij om tijdig een nieuwe bestelling te plaatsen. Daar stak ik veel tijd in want het viel niet mee om uit het grote aanbod iets fatsoenlijks op te diepen wat ik goed genoeg vond maar nog niet eerder gelezen had. Op een dag stuitte ik op een boek van D.A.F. de Sade (1740–1814) met als titel Justine, of de tegenspoed van de deugdzaamheid. Misschien had ik het al vele malen eerder voorbij zien komen zonder dat het opgevallen was, nu echter bleef ik er bij hangen waarschijnlijk omdat ik tijdens een lesuur Franse literatuur bekend was geraakt met de lotgevallen en het werk van deze illustere schrijver. Zou ik het aandurven iets van hem te bestellen zonder dat mijn ouders er iets vreemds van zouden denken?

Het probleem (in mijn ogen) was dat de omslag van het boek hoewel niet erg obsceen misschien toch wat vraagtekens zou oproepen. Ik besloot daarom om er wat andere boeken bij te bestellen van Franse auteurs onder het mom dat het me zou helpen de Franse taal wat beter onder te knie te krijgen wanneer ik twee versies van hetzelfde boek naast elkaar zou kunnen leggen en dat het allemaal titels waren op de leeslijst voor dit schooljaar. Mooi verzonnen, maar verder totaal nutteloos want net zoals de voorgaande keren werd ook deze keer toen het pakketje binnenkwam het ongeopend op mijn slaapkamer gelegd door mijn moeder. Met bonkend hart maakte ik het ’s avonds open en begon meteen te lezen in Justine.

Daar is het niet bij gebleven. Nadat ik deze vreemde mengeling van uiterst schokkende pornografische scènes afgewisseld met lang uitgesponnen filosofische verhandelingen meerdere keren van voor naar achter en weer terug had gelezen durfde ik het op een gegeven moment ook aan boeken van de Sade vanuit de bibliotheek mee naar huis te nemen. Nog altijd vergezeld van wat Franse collega auteurs om de schijn op te wekken dat het mij niet echt alleen maar om de Sade zelf ging.

Naast de boeken die hij zelf had geschreven begon ik ook meer te lezen over zijn leven en wat andere schrijvers over hem en zijn werk te vertellen hadden. Weer later toen ik eenmaal het ouderlijk huis had verlaten legde ik mijn eigen verzameling de Sade boeken aan en tijdens mijn universitaire studie Geschiedenis heb ik hem als onderwerp genomen voor een opdracht waar de biografie als historische bron centraal stond. Ik verdiepte me opnieuw grondig in twee nieuwe biografiën die recentelijk uitgekomen waren en herlas nog enkele boeken van hem om goed voor de dag te komen. Volgens mij is het zowat de laatste keer geweest dat ik iets van hem of over hem gelezen heb met uitzondering natuurlijk van een incidenteel artikel of verwijzing naar De Sade die nog steeds regelmatig opduiken in tijdschriften, kranten of boeken.

Zoals nu dus in het laatste boek van Peter Buwalda, Otmars zonen:

Na een halve minuut of zo pakte ze het D.A.F. de Sade-boek. Juliette, of de voorspoed van de ondeugd heette het. Het zag er gek uit: als een blok hout met voorop een negentiende-eeuws aandoende foto van een meisje van een jaar of twaalf dat een bosje bloemen vasthield en een prullerig jurkje droeg. Zoals op sommige oude ansichtkaarten was het geheel voorzichtigjes ingekleurd met aquarelverf, tuttig, nostalgisch. Maar er was iets mee, het pseudo-onschuldige ‘ondeugd’ in de titel, het antieke vrouwengezicht op de achterkant, een hoofd uit de pruikentijd, dacht ze, de ogen onsmakelijk gepuild.
[p.374]

Ik wist onmiddellijk over welke uitgave van het ging, want deze had ik toevallig zelf in mijn kast staan. Lang geleden had ik het ergens in Utrecht op de kop getikt nadat ik het al veel eerder gelezen had als eerste boek na Justine omdat het de ultieme omkering ervan is. Justine en Juliette zijn namelijk zusjes die na de dood van hun ouders aan hun lot worden overgelaten omdat de erfgenamen meer oog voor het geld hebben dan de zorgtaak voor de twee meisjes op zich willen nemen. Justine (de jongste van de twee) is ten einde raad, maar Juliette ziet de toekomst juist uiterst rooskleurig in. Zij is op haar vijftiende al uiterst verdorven en probeert Justine te overtuigen dat zij zich geen zorgen hoeven te maken mits ze zich een beetje anders zou opstellen:

‘Je bent gek dat je je ongerust maakt,’ vervolgde het wellustige meisje, terwijl ze naast Justine plaats nam. ‘Met ons uiterlijk en onze leeftijd hoeven we beslist niet van honger om te komen.’
En ze vertelde haar hoe de dochter van een buurvrouw die het ouderlijk huis was ontvlucht nu uitstekend werd onderhouden en beslist veel gelukkiger was dan ze thuis zou zijn geweest. [p.13, Justine, of de tegenspoed van de deugd]

Justine gruwt echter bij dit idee en al snel scheiden zich de wegen van de twee zusjes, wat leidt tot twee boeken waar de Sade zich tot in het extreme kan uitweiden over wat het betekent om je enerzijds totaal deugdzaam op te blijven opstellen onder alle omstandigen en hoe slecht het lot je dan gezind zal zijn omdat dit gedrag in zijn ogen onnatuurlijk is en daar tegenover wat het betekent wanneer je alle remmingen laat gaan en alles uit de kast haalt om de meest verregaande (seksuele en sadistische) fantasieën te realiseren. Fascinerende lectuur vond ik toen, en ik heb het met rode oortjes gelezen. Wie weet is het weer eens tijd om eens opnieuw te zien waarom ik het toendertijd (het is inmiddels toch alweer zo’n vijfentwintig jaar geleden) met zoveel interesse heb gelezen en of de persoon D.A.F. de Sade en zijn filosofie me nog steeds kan bekoren.

Maar eerst verder in Otmars zonen.

~ ~ ~

Eerste woordjes

Deze ochtend las ik pas het interview door Tommy Wieringa met A.L. Snijders in de NRC van 26 april 2019. Ik moest erg lachen hoe de interviewer, op bezoek bij Snijders de hele tijd gezeten aan de keukentafel een ‘gestage regen van zangzaad en schelpenzand’ over zich heen krijgt uit de parkietenkooi die boven hem aan de muur is bevestigd. Het zijn zulke details die ik waardeer.

Lang bleef ik hangen bij de volgende passage:

„Het vrolijke meisje bleek tot haar schrik geboren te zijn in een streng gereformeerd milieu”. Hij heeft ’m zomaar opgeschreven, zonder gedachten vooraf, omdat hij zijn ZKV’s tegenwoordig schrijft volgens een nieuw procedé: de min of meer willekeurige eerste zin trekt de rest van het stukje voort. „De eerste zin moet alles baren”, zegt hij vanuit de open keuken. „Ik bedoel daarmee dat ik nog geen idee heb waar dat stukje over moet gaan. Ik wil alleen de eerste zin hebben en die moet het doen voor de rest.

Het was een procedé dat ik jaren geleden gebruikte om mijn blogposts te schrijven. Blijkbaar had ik toen de ruimte in mijn hoofd om een hele dag te kunnen kauwen op zo’n eerste zin die zich vaak al ergens in de ochtend aan mij opdrong en alleen maar aangescherpt hoefde te worden totdat hij klaar was om als startsein te dienen voor de rest van een vertelsel dat zich vanzelf zou vormen. Hoe, dat was bij mij ook niet bekend. Wel wist ik ongeveer waarover het zou moeten gaan. De precieze uitwerking werd pas duidelijk op het moment dat ik begon met schrijven.

Al jaren komt er geen eerste zin meer in mij op. Of misschien is dat toch nog steeds het geval maar herken ik het niet als zodanig. Reserveer ik er geen tijd meer voor om ‘m te laten rijpen gedurende de dag. Omdat ik zogenaamd te druk ben met andere, meer belangrijke zaken. Ik weet het niet. Wel dat ik het mis. Zal het me lukken om me ooit nog eens opnieuw hiervoor open te stellen? Ontvankelijk te zijn voor die toevallige woorden die aan komen waaien zonder dat ze als zodanig te herkennen zijn om later gebruikt te kunnen worden voor het begin van een blogpost?

~ ~ ~

Wijziging van regels

Het waren zoals gezegd de lovende woorden van A.F.Th. van der Heijden over Bonita Avenue die me tijdens de Boekenweek deden afwijken van de regel om dit jaar eens te proberen geen nieuwe boeken te kopen maar eerst de stapel ongelezen weg te werken. Om het voor mezelf enigszins recht te praten begon ik meteen nadat ik Satyricon had uitgelezen aan het boekenweekgeschenk en vervolgens aan het debuut van Peter Buwalda. Ik las het in één ruk uit en het beviel me enorm.

Dat smaakte naar meer.

Wat echter te doen met mijn ander voornemen? Niet alleen zou ik trachten de stapel ongelezen te reduceren, ik was ook nog eens van plan via een soort zelfverzonnen regel van boek naar boek te lezen afhankelijk van wat mij tijdens het lezen van het ene boek zoal te binnen schoot voor wat ik erna zou gaan lezen. Zie hier bijvoorbeeld wat mijn leeslijstplanning zou moeten zijn na het lezen van Pnin:

Non-fictie:

SPQR — Mary Beard
- Geschiedenis van de Russische literatuur — Karel van het Reve
- The revolt of the masses — José Ortega y Gasset

Fictie:

Dokter Zjivago — Boris Pasternak

Inmiddels had ik SPQR (waar ik vorig jaar zomer mee gestart was…) uitgelezen en dat had me aangezet tot Satyricon, waarbij ik al een lichte overtreding had begaan door Dokter Zjivago over te slaan. Niets hield me dus tegen om verder te gaan op het illegale pad door de planning helemaal overboord te zetten en de fonkelnieuwe ongelezen boeken op te pakken die ik aangeschaft had.

Na Bonita Avenue durfde ik echter niet aan Otmars zonen te beginnen. Ik was bang dat wanneer ik ze te kort achter elkaar zou lezen, ze zouden versmelten als één geheel in mijn herinnering. Iets dergelijks heb ik met Garp en Hotel New Hampshire van John Irving. Van sommige gebeurtenissen in die boeken kan ik me niet voor de geest halen in welke van de twee ze nu daadwerkelijk thuishoren. Dat wilde ik proberen te voorkomen bij Otmars zonen.

Daarom besloot ik A Song of Ice and Fire — [3] A Storm of Swords van George R.R. Martin eerst verder uit te lezen. Aanleiding was de start van het laatste seizoen in deze serie die we zelf niet op HBO volgen maar pas veel later op dvd aanschaffen om meestal rond de kerstperiode te binge-watchen. Hierna had ik nog steeds niet het plan om aan Otmar’s zonen te beginnen, totdat mijn oog viel op een column van Ewald Engelen in De Groene Amsterdammer.

In de sadistische seks die Johan Tromp met een Nederlandse onderzoeksjournaliste van de Financial Times heeft, weerspiegelt zich de wrede wijze waarop de multinational omgaat met zijn omgeving. Zoals Tromp de frêle Isabelle Orthel voor eigen gerief vastbindt en dagenlang naakt met een loodzware slavenketting laat rondlopen, zo misbruikt Shell het kwetsbare landschap van de Nigerdelta om maar zo veel mogelijk aandeelhouderswaarde uit de grond te persen.

Mijn interesse was gewekt.

Otmars zonen vertelt het verhaal van de jonge Shell-employé Ludwig Smit, die na een bezoek aan de illustere Johan Tromp op het Siberische eiland Sakhalin strandt in een sneeuwstorm. Juist nu, wanneer onderzoeksjournaliste Isabelle Orthel hem het deksel komt overhandigen van een beerput, begint Tromps daverende carrière in de oliebusiness te wankelen. Tromp — hedonist, alfaman, kroonprins van Shell, en in alles het tegenbeeld van Ludwig — schat zijn twee bezoekers volkomen verkeerd in.

Otmars zonen
Peter Buwalda
Uitgever: De Bezige Bij
ISBN: 9789403123004

~ ~ ~