Achter uw vriendelijk comediespelen
zie ik uw haat, uw achterdocht en nijd,
zie ik de angsten, die ge wilt verhelen,
uw afgunst en uw minderwaardigheid,
uw wrang systeem van heerschen en verdeelen,
uw smal fatsoen, uw platte vroolijkheid,
uw redeloosheid en uw wettig stelen,
en heel ’t complexental, waaraan ge lijdt.
God heeft mij op mijn zwerftocht door dit leven
als een bijzonder voorrecht meegegeven,
dat ik den mensch doorzie en schatten kan.
Maar wees niet bang, ik zal u niet verraden.
Afzijds van uw gedachten en uw daden
speel ‘k met u mee en walg ervan.
Juni 1938.
Koos Schuur (1915–1995)
uit: Herfst, hoos en hagel (1946)
~ ~ ~
Allereerst was ik in de war, want las ‘het angstig voorgerecht’.
Stond dus al op het verkeerde been voordat het gedicht begonnen was. Las de eerste zinnen met in mijn achterhoofd het beeld van een nerveus snuivend reepje wild of vis, opgediend liggend in het midden van een te groot bord waarachter de hongerige gast reeds kwijlend mes en vork in de aanslag heeft.
‘Comediespelend’ tracht het de aandacht te verleggen richting goed amusement i.p.v. een heerlijke amuse. Al tapdansend of moppentappend (Komt een haas met klachten over vergeetachtigheid bij de dierenarts. Hoelang heeft u hier al last van? vraagt de dierenarts. Waarvan? is het antwoord. Mijn naam is Haas, Ich habe es nicht gewusst.) wordt kostbare tijd gewonnen.
Gaandeweg drong tot me door dat het hier niet ging om de eerste ronde van een culinair festijn edoch de wonderlijke gave (een door God geschonken voorrecht) mensen te doorzien en in te schatten wat hun verborgen bedoelingen zijn.
De ik-figuur aanschouwt een persoon of groep personen en wat hij ziet stemt somber. Haat, achterdocht, nijd, angsten en nog wat meer wordt verbloemd in een decor van komedie.
Het theater van de lach.
Het bijschrift luidt dat het gedicht in 1938 is geschreven en in 1942 gepubliceerd kon worden ondanks het anti-Duitse karakter. Wat ik ook niet meteen doorzien had.
Adolf Hitler als een soort John Lanting met een stel nazi’s de ene klucht na de andere opvoerend zodat hun duistere praktijken verborgen blijven. Maar er is één iemand die ze door heeft! Die onder de dikke laag make up hun ware gezicht kan ontwaren. Pruiken en andere rekwisieten houden hem niet voor de gek.
Maar wat doet deze door God rijkelijk beloonde persoon? Hij wil geen verrader zijn en speelt het spelletje mee. Hoewel hij er van walgt.
Waarom zou dat zijn? Te bang? Te angstig?
En dan doemt weer dat beeld op waarmee ik dit gedicht binnenstapte. Nu niet een voorgerecht, maar een hoofdgerecht. Het Nederlandse volk als hapklare brokjes opgediend voor de onuitputtelijke eetlust van de vraatzuchtige Duitsers (let op: géén vraatzuchtige rupsen). En maar rondjes draaien en kunstjes opvoeren om het onvermijdelijke uit te stellen.
Heeft het geholpen?
Als afleidingsmaneuvre misschien wel. Terwijl de ietwat geamuseerde Duitsers besluiten om hun rammelende magen een tijdje te negeren en als een verveelde kat het angstig hoofdgerecht de illusie van vrijheid geven, kunnen enkele als onrein gekenmerkte stukken afvalvlees via de achterdeur ontsnappen.
Zou het motto kunnen zijn: speel maar (met de vijand) mee, dan krijgt men meer bewegingsruimte (Lebensraum)?
Niet dat onze Joodse medemens (als het daar tenminste om te doen is geweest) er veel baat bij heeft gehad. Het deporteerpercentage vanuit NL is zo’n beetje het hoogste van Europa geweest.
Of gaat het gedicht over totaal iets anders?
Loop ik toch tegen de grenzen aan van mijn hineininterpretiercapaciteiten.
Dan maar afsluiten met een angstig toetje: vraatzuchtig rupsje Nooitgenoeg ontmoet onze vijverkikker. Als een sober calvinistisch ingesteld amfibievoertuig heeft laatstgenoemde geen waardering voor het wanhopig dansend beestje. Twee tellen. Hap. Slik. Weg. Rupsje Nooitmeergezien.
~ ~ ~
P.S.: Als dit ambitieus expirement om dagelijks een blogje te schrijven gelijke tred houdt met de resultaten uit een onderzoek naar de kwaliteit van sperma bij dagelijkse ejaculatie, dan kan men over een aantal weken hier uiterst korte maar hooggekwalificeerde stukjes tekst aantreffen!
http://www.nu.nl/algemeen/2032825/dagelijks-seks-voor-beter-sperma.html
~ ~ ~