“Het belangrijke ligt altijd dáár, in de verloren tijd, in het willekeurige en in wat overbodig lijkt, voorbij de streep waarop iemand het gevoel heeft tevreden te zijn, of moe wordt en het opgeeft, vaak zonder het tegenover zichzelf toe te geven. Op de plek waarvan iemand zou zeggen dat er niets meer kan zijn. […] Denk door, vooruit, niet stil blijven staan, kom, ga door.”
[Javier Marías, Jouw gezicht morgen. Deel 1 – Koorts en lans, blz. 288]
Het afgelopen weekend vloog ik door het boek van Marías. Totaal onbekend met zijn werk had ik dit eerste deel van een trilogie onlangs besteld n.a.v. een artikel in NRC door Marjoleine de Vos.
In haar stuk gebruikt zij uitspraken van de hoofdpersoon (Jaime Deza) uit de roman Jouw gezicht morgen om een brug te maken naar een nieuw boek van Frans de Waal over onderzoek onder primaten naar empathie. Jaime Deza maakt zich volgens De Vos ‘weinig illusies over de menselijke opofferingsgezindheid.’ ‘Hij verhaalt van mensen die elkaar doodtrappen bij branden in discotheken en theaters, mensen die op een zinkend schip niet wachten tot de reddingsboot vol is, maar hem meteen laten zakken zodat ze zelf snel weg kunnen. Dat is, zegt hij, zoals wij mensen zijn. Redde wie zich redden kan, dat is de waarheid. We doen onszelf geweld aan als we ons anders gedragen.’
In eerste instantie bleef ik bij het artikel hangen omdat ik het las rond de tijd van de dodenherdenking op de Dam (hoewel het bewuste artikel dateert van begin februari, maar zoals bij sommigen bekend, lig ik altijd wat achter met het krantenlezen). Echter gaandeweg raakte ik meer geïntrigeerd door de aangehaalde citaten uit het werk van Marías.
Dus dit weekend de volgorde van Nog Te Lezen Boeken maar weer eens gereshuffeld en op zaterdag begonnen aan het relaas van de man die de gave van voorkennis heeft. Niet in de vorm van kermisachtige waarzeggerij, maar in de zin van het kunnen doorzien van de werkelijke bedoelingen van personen. En daardoor benaderd wordt door de Engelse inlichtingendienst.
Gefascineerd bleef ik doorlezen in het minutieuze verslag, totdat ik bij bovenstaande passage belandde. Het zijn de woorden die de vader van Jaime Deza zijn kinderen altijd voorhield wanneer ze een gloedvol betoog hielden om hun standpunt over een bepaalde kwestie te verdedigen. Dachten ze klaar te zijn dan volgde steevast deze uitdaging tot meer verdieping, meer creativiteit, meer lef om verder te gaan. Daar waar anderen niet zijn geweest:
“Dus vertel me wat meer, wat heb je nog meer voor ideeën en argumenten, wat heb je me nog meer te bieden. Denk door, vooruit, niet stil blijven staan, kom, ga door.”
Het waren woorden die ik gister graag had willen horen. Tijdens het RTL debat tussen ‘onze potentiële premiers’. Uitgesproken door Frits Wester. Maar het mocht niet zo zijn. Het bleef bij soundbites en one-liners. De confrontatie zoekend vanuit bekende stellingen.
Eén voor één zag ik ze voorbij trekken, maar jouw gezicht morgen als premier dacht ik bij geeneen.