50books – Vraag 38

Vroeger, in de tijd dat men elkaar nog verhalen vertelde bij het kampvuur, was het onvermijdelijk dat deze verhalen continu aan verandering onderhevig waren. Het kon dezelfde verteller zijn die er iedere keer weer een andere invulling aan gaf gezien zijn stemming van de dag of de reacties van zijn toehoorders. Of het verhaal werd (gedeeltelijk) opgepikt door iemand anders die er een ietwat andere wending aan kon geven. Op deze manier ontstonden er vele verschillende versies die uitwaaierden over grote gebieden. Vanwege het ontbreken van een oerversie in een of andere tastbare vorm was het natuurlijk onmogelijk om te herleiden welk gedeelte oorspronkelijk was en wat er allemaal later bij verzonnen was. Het deed ook niet ter zake. De bedoeling was om te vermaken of om bepaalde tradities en gebeurtenissen niet verloren te laten gaan.

Met de boekdrukkunst is dit ‘vloeibare aspect’ voor een gedeelte verloren gegaan. Een gedrukt verhaal is een soort van begin- maar tevens ook eindpunt geworden. Het is gestold geraakt in de tijd. Alle versies die er ooit waren kwamen samen in dat ene gedrukte exemplaar. Dan pas kon het verhaal verteld worden. In die ene vastliggende vorm. Alle volgende versies zouden eventueel resulteren in een nieuwe gewijzigde druk, welke de vorige druk min of meer zou ontkennen. Als een excuus van de schrijver. ‘Sorry, lezers. Vergeet die eerdere druk. Daar zaten fouten in. Neem deze nieuwe druk. En geniet.’

Kortom, er kan maar één versie van het gedrukte verhaal bestaan. Nu is mijn vraag of dit zou kunnen veranderen wanneer auteurs hun verhalen steeds meer online zouden gaan publiceren. Ik heb op verschillende websites gezien hoe op basis van feedback en laat ik het maar voortschrijdend inzicht noemen, een verhaal regelmatig aangepast wordt. Meestal is dit nog tijdens de ontstaansgeschiedenis van een nieuw verhaal, waar de auteur nog zoekende is naar een definitieve vorm voor zijn verhaal. Soms is het vergelijkbaar met de filmwereld en wordt er een proefversie online gezet waar een geselecteerde groep lezers op kan reageren. De reacties zijn dan bepalend voor de definitieve versie die dan uitgebracht wordt voor het grote publiek.

Ik stel me voor dat we nog een stapje verder zouden kunnen gaan. Waarom niet een verhaal online posten met de intentie dat iedereen er mee aan de haal kan gaan? Zonder copyright en als open source, vergelijkbaar met een wiki-pagina. Dat het zich over het wereldwijde web verspreidt doordat iedereen het mag vertalen en verder in- of aanvullen. Waarbij het mooi zou zijn wanneer al die nieuwe versies altijd herleidbaar blijven naar die ene oerversie. Zodat we misschien weer iets van die traditionele vertelkunst terugkrijgen. Of wat meer inzicht krijgen in hoe dat proces zich vroeger afspeelde.

Vraag 38:
Kunnen we met online publiceren iets van de oude vertelkunst terugkrijgen die verloren is gegaan met de boekdrukkunst?

~ ~ ~