Vroe­ger, in de tijd dat men elkaar nog ver­ha­len ver­tel­de bij het kamp­vuur, was het onver­mij­de­lijk dat deze ver­ha­len con­ti­nu aan ver­an­de­ring onder­he­vig waren. Het kon dezelf­de ver­tel­ler zijn die er iede­re keer weer een ande­re invul­ling aan gaf gezien zijn stem­ming van de dag of de reac­ties van zijn toe­hoor­ders. Of het ver­haal werd (gedeel­te­lijk) opge­pikt door iemand anders die er een iet­wat ande­re wen­ding aan kon geven. Op deze manier ont­ston­den er vele ver­schil­len­de ver­sies die uit­waai­er­den over gro­te gebie­den. Van­we­ge het ont­bre­ken van een oer­ver­sie in een of ande­re tast­ba­re vorm was het natuur­lijk onmo­ge­lijk om te her­lei­den welk gedeel­te oor­spron­ke­lijk was en wat er alle­maal later bij ver­zon­nen was. Het deed ook niet ter zake. De bedoe­ling was om te ver­ma­ken of om bepaal­de tra­di­ties en gebeur­te­nis­sen niet ver­lo­ren te laten gaan.

Met de boek­druk­kunst is dit ‘vloei­ba­re aspect’ voor een gedeel­te ver­lo­ren gegaan. Een gedrukt ver­haal is een soort van begin- maar tevens ook eind­punt gewor­den. Het is gestold geraakt in de tijd. Alle ver­sies die er ooit waren kwa­men samen in dat ene gedruk­te exem­plaar. Dan pas kon het ver­haal ver­teld wor­den. In die ene vast­lig­gen­de vorm. Alle vol­gen­de ver­sies zou­den even­tu­eel resul­te­ren in een nieu­we gewij­zig­de druk, wel­ke de vori­ge druk min of meer zou ont­ken­nen. Als een excuus van de schrij­ver. ‘Sor­ry, lezers. Ver­geet die eer­de­re druk. Daar zaten fou­ten in. Neem deze nieu­we druk. En geniet.’

Kort­om, er kan maar één ver­sie van het gedruk­te ver­haal bestaan. Nu is mijn vraag of dit zou kun­nen ver­an­de­ren wan­neer auteurs hun ver­ha­len steeds meer onli­ne zou­den gaan publi­ce­ren. Ik heb op ver­schil­len­de web­si­tes gezien hoe op basis van feed­back en laat ik het maar voort­schrij­dend inzicht noe­men, een ver­haal regel­ma­tig aan­ge­past wordt. Meest­al is dit nog tij­dens de ont­staans­ge­schie­de­nis van een nieuw ver­haal, waar de auteur nog zoe­ken­de is naar een defi­ni­tie­ve vorm voor zijn ver­haal. Soms is het ver­ge­lijk­baar met de film­we­reld en wordt er een proef­ver­sie onli­ne gezet waar een gese­lec­teer­de groep lezers op kan rea­ge­ren. De reac­ties zijn dan bepa­lend voor de defi­ni­tie­ve ver­sie die dan uit­ge­bracht wordt voor het gro­te publiek.

Ik stel me voor dat we nog een stap­je ver­der zou­den kun­nen gaan. Waar­om niet een ver­haal onli­ne pos­ten met de inten­tie dat ieder­een er mee aan de haal kan gaan? Zon­der copy­right en als open sour­ce, ver­ge­lijk­baar met een wiki-pagi­na. Dat het zich over het wereld­wij­de web ver­spreidt door­dat ieder­een het mag ver­ta­len en ver­der in- of aan­vul­len. Waar­bij het mooi zou zijn wan­neer al die nieu­we ver­sies altijd her­leid­baar blij­ven naar die ene oer­ver­sie. Zodat we mis­schien weer iets van die tra­di­ti­o­ne­le ver­tel­kunst terug­krij­gen. Of wat meer inzicht krij­gen in hoe dat pro­ces zich vroe­ger afspeel­de.

Vraag 38:
Kun­nen we met onli­ne publi­ce­ren iets van de oude ver­tel­kunst terug­krij­gen die ver­lo­ren is gegaan met de boek­druk­kunst?

~ ~ ~