50books — Vraag 39

De afge­lo­pen week publi­ceer­de het weten­schap­pe­lij­ke maga­zi­ne Sci­en­ce een onder­zoek naar de mate van empa­thisch ver­mo­gen bij lezers van lite­ra­tuur. De stu­die door David Comer Kidd en Ema­nu­e­le Cas­ta­no heb ik zelf niet gele­zen omdat alleen beta­len­de abon­nees van Sci­en­ce erbij kunnen.[1] Ik heb het dus moe­ten doen met diver­se blog­posts die er al snel aan­dacht aan gaven. Laat ik aller­eerst de samen­vat­ting geven zoals deze op de site van Sci­en­ce te lezen is:

Under­stan­ding others’ men­tal sta­tes is a cru­ci­al skill that ena­bles the com­plex soci­al rela­ti­ons­hips that charac­te­ri­ze human socie­ties. Yet litt­le research has inves­ti­ga­ted what fos­ters this skill, which is known as The­o­ry of Mind (ToM), in adults. We pre­sent five expe­ri­ments showing that rea­ding litera­ry fic­ti­on led to bet­ter per­for­man­ce on tests of affec­ti­ve ToM (expe­ri­ments 1 to 5) and cog­ni­ti­ve ToM (expe­ri­ments 4 and 5) com­pa­red with rea­ding non­fic­ti­on (expe­ri­ments 1), popu­lar fic­ti­on (expe­ri­ments 2 to 5), or nothing at all (expe­ri­ments 2 and 5). Spe­ci­fi­cally, the­se results show that rea­ding litera­ry fic­ti­on tem­po­ra­ri­ly enhan­ces ToM. More broad­ly, they sug­gest that ToM may be influ­en­ced by enga­ge­ment with works of art.
[pete­pel: vet­ge­drukt en onder­streept is door mij aangebracht]

Al snel zag je de menin­gen op ver­schil­len­de sites en in de soci­a­le menin­gen zich ver­de­len over de ver­sim­pel­de vraag­stel­ling die uit deze stu­die naar voren zou komen: Word je een beter mens door het lezen van literatuur?

Het was voor Bart Smout (schrij­ver) aan­lei­ding om in de Volks­krant te schrij­ven dat dit com­ple­te onzin is:

Lite­ra­tuur als lei­draad voor het goe­de leven? Als­je­blieft zeg. De aan­trek­king­kracht van lite­ra­tuur ligt er juist in dat zij kan spe­len met de more­le orde, de boel over­hoop kan halen, vast­ge­roes­te opvat­tin­gen op het spel zet. Goe­de boe­ken kun­nen puin­ho­pen in het den­ken aan­rich­ten en zo nieu­we uit­zich­ten creëren.

Hij nam als voor­beeld enke­le titels van o.a. de Sade om te laten zien dat door het lezen van deze boe­ken toch echt niet ver­wacht mag wor­den dat de lezer er een beter mens van zal wor­den. Wel dat ze mis­schien lite­ra­tuur­lief­heb­bers zou­den kun­nen wor­den. Juist van­we­ge dat spe­len met ‘de more­le orde’.

Nu valt het mij moei­lijk te bewij­zen dat in de stu­die aan­ge­toond wordt dat lite­ra­tuur een lei­draad zou kun­nen zijn voor het goe­de leven. Op mij kwam het eer­der over dat door het lezen van lite­ra­tuur in tegen­stel­ling tot de lager inge­schaal­de boe­ken die als lec­tuur gezien wor­den, men beter in staat zou zijn om gespreks­part­ners in het dage­lijks leven te kun­nen begrij­pen. Of, zoals het in The New York Times staat:

Some­thing by Chek­hov or Ali­ce Mun­ro will help you navi­ga­te new soci­al ter­ri­to­ry bet­ter than a pot­boi­ler by Daniel­le Steel.
[…]
That is the con­clu­si­on of a stu­dy publis­hed Thurs­day in the jour­nal Sci­en­ce. It found that after rea­ding litera­ry fic­ti­on, as oppo­sed to popu­lar fic­ti­on or serious non­fic­ti­on, peo­p­le per­for­med bet­ter on tests mea­su­ring empa­thy, soci­al per­cep­ti­on and emo­ti­o­nal intel­li­gen­ce — skills that come in espe­ci­al­ly han­dy when you are trying to read someone’s body lan­gu­a­ge or gau­ge what they might be thinking.

Of je hier­door een beter mens wordt, dat is nog maar de vraag. En het is ook iets wat vol­gens mij niet door de stu­die onder­zocht werd. Maar nog­maals, daar­voor zou ik dat arti­kel in z’n geheel moet doorlezen.

Voor van­daag, in het kader van #50books vind ik de aan­ge­haal­de con­clu­sie uit het onder­zoek wel de moei­te waard om hier te delen. Klopt het dat lite­ra­tuur, meer dan lec­tuur, een bete­re voor­stel­ling geeft van de com­plexi­teit die eigen is aan de ons omrin­gen­de wereld waar­in wij ons­zelf dage­lijks staan­de pro­be­ren te hou­den? En zou het behulp­zaam kun­nen zijn voor ons func­ti­o­ne­ren en beoor­de­len van de men­sen waar­mee wij te maken heb­ben, wan­neer we meer lite­ra­tuur gaan lezen? Prik­ke­len­de vra­gen die een groot the­ma aan­snij­den, maar dat moet kun­nen op de zon­dag­och­tend. De per­fec­te tijd voor reflec­tie en bezin­ning. Laat aldus de vraag bezin­ken en neem de tijd voor een wel­over­wo­gen ant­woord. Ik ben zoals altijd weer reu­ze benieuwd waar jul­lie mee gaan komen.

Vraag 39:
Ga je door het lezen van lite­ra­tuur de wereld beter begrijpen?

[1] Bij de reac­ties hier­on­der heeft Hel­din­ne een link naar een pdf-file geplaatst met het gehe­le arti­kel zoals in Sci­en­ce ver­sche­nen. Waar­voor dank!