Het is inmiddels traditie geworden. Iets waar ik elk jaar weer naar uitkijk: mijn jaarlijkse verdieping in twee boeken die ik herlees en herlees zonder ze ooit helemaal echt te doorgronden. Ik denk dat ze te moeilijk voor me zijn. De vele filosofische uitweidingen gaan me nog steeds boven de pet hoewel ik er bij iedere herlezing weer ietsje meer van denk te begrijpen. Maar het verhaal kan ik wel volgen. Steeds beter. En het grijpt me vreemd genoeg steeds meer aan hoewel ik natuurlijk allang weet hoe het zich ontwikkelt en hoe het gaat eindigen. Het kan niet anders dat we een band hebben opgebouwd door de jaren heen.
Benieuwd geworden naar welke boeken het zijn? Voor de aandachtige #50bookvolger zal het geen verrassing zijn omdat ik ze al eerder heb aangehaald: ‘Zen, and the art of motorcycle maintenance’, en later is daar ‘Lila’ van dezelfde auteur Robert M. Pirsig bijgekomen. Meestal lees ik in de zomerperiode ‘Zen’ en bewaar ik ‘Lila’ voor de donkere dagen. Heel soms draai ik het om of lees ik ze kort na elkaar. Maar elk jaar lees ik er minimaal eentje. Ik kan niet meer zonder.
Een boek missen als je het uit hebt — dat is de mooiste liefdesverklaring aan een roman. Je bent betoverd geraakt door de taal van een schrijver, door zijn verhaal, de personages en de verwikkelingen in hun levens, door bepaalde scènes, je bent er lang mee bezig geweest, ook in de uren dat je niet las. Dan is het voorbij. Je herleest het begin, je herleest misschien nog een enkele scène. Maar het is voorbij, en je mist het boek dat dagenlang bij je is geweest, waar je naar terugkeerde zodra dat mogelijk was.
Dit is een effect dat alleen een roman op mij kan hebben.
Ik las het in ‘Wat alleen de roman kan zeggen’ van Oek de Jong, een boek dat we voor de bloggersleesclub ‘Een perfecte dag voor literatuur’ moesten recenseren (zie hier het resultaat). En ik merkte dat ik hardop instemde met deze constatering. Ja, ik ben verliefd geworden op ‘Zen’ en ‘Lila’. Zoals ik op zoveel meer boeken verliefd ben geworden. Ik heb een groot hart en dan kan dat.
Een stukje verder schrijft Oek de Jong: ‘De indruk die een kunstwerk maakt, wordt niet altijd maar wel dikwijls mede bepaald door de tijd die je eraan geeft.’ De tijd die je investeert in een kunstwerk bepaalt de impact. Lezen duurt het langst, is de conclusie. En dan is het ineens logisch dat moeilijke boeken die hun geheimen niet meteen prijsgeven uiteindelijk ook vaak de meeste impact hebben. Want het zijn bij uitstek de boeken die je nog eens oppakt om opnieuw te lezen. Omdat er altijd dat gevoel is dat je het niet allemaal begrepen hebt. Dat er altijd wat nieuws te ontdekken valt.
Nogmaals Oek de Jong (over ‘Ulysses’ van James Joyce):
In plaats van het een moeilijk boek te noemen zou je ook kunnen zeggen: het is zo veelomvattend, het heeft zoveel te bieden, het is zo complex, het is zo bijna per zin geestig en scherpzinnig, het is zo virtuoos geschreven dat geen mens het in één keer kan bevatten. En waarom zou een roman zich onmiddellijk voor ons moeten ontsluiten?
Inderdaad. Waarom zou een roman zich onmiddellijk voor ons moeten ontsluiten? Wat is er nu niet teleurstellender dan een verhaal dat zich meteen helemaal prijsgeeft? Waar bij eerste lezing alles gezegd is wat er gezegd moest worden? Er geen enkele diepere laag valt te bespeuren. Rechtoe rechtaan als de reclametekst op een pak hagelslag. Hapklare brokken in haastige tijden. Ik weet niet hoe het met jullie is, maar ik blijf altijd met een kater achter wanneer ik zo’n eendimensionaal boek heb gelezen. Geef mij maar een tekst waar ik me in het begin niet comfortabel bij voel. Dat ik continu het idee heb iets te missen. Iets over het hoofd zie. Heerlijk! Het prikkelt me om me er in vast te bijten. Op zoek te gaan naar de voor mij verborgen lagen. Lezen is tenslotte ook werken, niet alleen ontspanning. Althans, zo ervaar ik het.
En jij? Wil jij uitgedaagd worden? Of sla je een boek geërgerd dicht wanneer het te moeilijk lijkt? Heb je geen zin om mee te gaan in de zoektocht die de auteur met zoveel moeite voor jou heeft uitgestippeld? Zie je het misschien wel als flauwekul, intellectuele borstklopperij wat niets met een goed verhaal van doen heeft. Niets mis mee, natuurlijk. Ieder van ons heeft een eigen opvatting over wat lezen met hen doet en hoe ze het ervaren. Daarom ben ik ook elke week weer opnieuw zo benieuwd naar jullie invulling van de opgeworpen vraag. Succes met de vijfenveertigste!
Vraag 45:
Waarom zou een roman zich onmiddellijk voor ons moeten ontsluiten?
~ ~ ~