Soms kun je door veel te verklappen nog steeds niets vertellen.
Het boek Zeven minuten na middernacht, geschreven door Patrick Ness en gebaseerd op een idee door Siobhan Dowd, gaat over de 13-jarige Conor O’Malley die geplaagd wordt door nachtmerries welke te maken hebben met het feit dat zijn moeder een ongeneeslijke vorm van kanker heeft.
‘Ik wil weten wat er met mijn moeder gaat gebeuren’, zei Conor.
Het monster was even stil. ‘Weet je dat nu nog niet?’ [p.151]
[Update zaterdagochtend 30 november 10.00 uur: Nu volgt een compleet andere bespreking dan welke ik eerst had geschreven, maar die ben ik tijdens het posten op monsterlijke wonderbaarlijke wijze kwijtgeraakt. Geen back-up gemaakt, dus ESDB zoals iemand mij terecht voor de voeten wierp.]
Ik ken een man die een hond had. Hij was erg verknocht aan deze hond. Zo erg dat hij er onder geen beding afstand van kon doen. Toch moest dat. De man was namelijk zwaar gehandicapt geraakt en niet meer in staat voor zichzelf te zorgen. Laat staan voor zijn hond. Eerst dacht ik nog dat het vooral kwam door de band die hij in de jaren had opgebouwd met deze trouwe viervoeter dat hij geen afscheid kon nemen. Daar kon ik me alles bij voorstellen. Toch zat het veel dieper. Het had met acceptatie te maken. Indien hij in zou stemmen met de goedbedoelde raad om zijn hond weg te doen, dan zou hij zich tevens neerleggen bij een volgende stap in het almaar afhankelijker worden van de hulpverleners om hem heen. De hond stond symbool voor zijn zelfstandigheid.
Conor O’Malley heeft geen hond. Maar dreigt misschien nog wel iets veel belangrijkers kwijt te raken. Zijn moeder. Zij heeft kanker en volgt behandelingen om het tij te doen keren. Voorlopig nog zonder resultaat. De vader van Conor is zo’n zes jaar eerder vertrokken naar de VS om daar met een andere vrouw een nieuw bestaan op te bouwen. Conor en zijn moeder staan er daarom grotendeels alleen voor. Hoewel er nog de oma van Conor is die regelmatig komt logeren om te kunnen helpen.
Tussen Conor en zijn oma klikt het niet bijzonder goed. En tot overmaat van ramp wordt Conor ook nog eens flink gepest op school. Of totaal genegeerd omdat zijn klasgenootjes niet weten hoe ze met hem om moeten gaan sinds bekend is dat zijn moeder zwaar ziek is. Zelfs zijn vriendinnetje Lilly heeft hij van zich vervreemd door haar niet te vergeven dat zij het was die ‘het geheim’ van zijn moeder op school rondgebazuind heeft.
Je bent maar eenmaal jong, zeggen ze, maar duurt dat niet vreselijk lang? Jaren langer dan je kunt verdragen.
Hilary Mantel, ‘Liefde verkennen’ [p.9]
Het motto van dit boek had niet treffender kunnen zijn. Conor probeert zich in alle geschetste ellende staande te houden. Manmoedig doet hij het huishouden wanneer zijn moeder hiertoe niet in staat is. De ernstige bijwerkingen die gepaard gaan met de verschillende behandelingen die zijn moeder ondergaat probeert hij te rationaliseren als iets van voorbijgaande aard. Dat het niet goed gaat op school en hij geen contact meer heeft met zijn vrienden is iets wat vanzelf anders zal worden als ze gaan verhuizen nadat zijn moeder is genezen.
Acceptatie. Voor mij is dat het grote thema in dit boek. Het niet onder ogen willen of kunnen zien van wat er echt aan de hand is. Conor is bezig om zijn eigen verhaal te vormen van de werkelijkheid om hem heen die te groot voor hem is. Te zwaar voor zijn tengere schouders. En daar schuilt voor hem het gevaar. Daar komt het monster om de hoek kijken.
‘Verhalen zijn woeste wezens’, zei het monster. ‘Wie weet wat voor ravage ze kunnen veroorzaken als je ze loslaat? [p.61]
Al tijden wordt Conor geplaagd door nachtmerries. Wanneer hij een zoveelste keer ’s nachts met het klamme zweet nog op zijn voorhoofd wakker schrikt uit almaar diezelfde angstdroom is het om geconfronteerd te worden met een nieuw monster. Tenminste, zo presenteert dit wezen zich. Maar Conor is niet onder de indruk. ‘Ik heb wel ergere dingen gezien.’ [p.19] Het monster laat zich niet uit het veld slaan en introduceert Conor in de wereld van de verhalen. Zijn deal is dat hij drie verhalen zal vertellen. Daarna moet Conor een vierde verhaal vertellen. Het verhaal van zijn nachtmerrie. Het verhaal van de waarheid.
Het verhaal van de realiteit die hem zo zwaar valt.
Soms kun je door veel te vertellen nog steeds niets verklappen.
Conor wil diep in zijn hart dat alles weer normaal wordt. Hij wil straf voor zijn geweldsuitbarsting op school. Hij wil straf voor zijn vernieldrift in het huis van zijn oma. Want juist door straf te krijgen wordt alles weer normaal. Gaat hij er weer bij horen. Dan krijgt het leven weer de plaats in zìjn leven die het hoort te hebben als je jong bent. Nu bevindt hij zich in een schijnwereld waar alles op een donkere manier stilstaat. Waar hij niets anders kan doen dan wachten. Terwijl de rest van de wereld gewoon doorgaat.
En heel heel diep in zijn hart wil hij straf voor wat hij in zijn nachtmerries laat gebeuren. Waar het wachten doorbroken wordt. Want alleen dan kan alles weer normaal worden. Maar het is tevens het meest drastische wat kan gebeuren. Iets wat je niet wil dat mag gebeuren. Zie daar hoe Conor dreigt vermalen te worden.
Typerend is hoe naar het einde van het verhaal toe, hem alles steeds zwaarder valt:
Conor kreeg een zwaar gevoel in zijn buik, het leek of zijn hele lichaam doorzakte onder een ton extra gewicht. [p.166]
‘Mama!’ riep Conor, en hij had het gevoel dat hij te zwaar was om overeind te krabbelen… [p.184]
…en ze werd steeds zwaarder… [p.190]
Het monster confronteert hem uiteindelijk met zijn nachtmerrie op een dusdanige wijze dat Conor gedwongen wordt zijn innerlijke strijd tot het bittere einde uit te vechten. Te accepteren wat hij denkt. Want alleen dan kan hij voorkomen dat hij niet aan de hele situatie ten onder gaat. Dit vormt een heftige apotheose gevolgd door pure loutering. Niet zoetsappig maar fel realistisch. En tot tranen toe roerend. Waar jong en oud diep door geraakt zullen worden. Accepteer dat nu maar.
Het monster verscheen net na middernacht. Maar het is niet het monster dat Conor verwachtte, het monster uit de nachtmerrie die hij bijna elke nacht heeft gehad sinds zijn moeder ziek werd. Die met de duisternis, de wind en het geschreeuw. Het monster uit zijn achtertuin is anders. Oud. Wild. En hij wil het gevaarlijkste van alles van Conor, hij wil de waarheid.
Zeven minuten na middernacht
Patrick Ness | Siobhan Dowd
Uitgeverij De Geus
ISBN 9789044526332