Een gemiste kans
Geen klik met een boek hebben. Dat overkomt me niet vaak. Zeg maar gerust, zelden. Natuurlijk heb ik daar zelf grotendeels de hand in. Ik kies mijn boeken met zorg uit en laat niet na me vooraf te verdiepen in auteur en onderwerp om teleurstellingen te voorkomen. Iets waar ik steeds bedrevener in ben geworden. Dat wil niet zeggen dat er zo af en toe toch een boek doorheen glipt waarbij ik al tijdens het lezen van de eerste bladzijdes het gevoel krijg dat het tussen mij en het verhaal niet goed gaat komen. In de meeste gevallen lees ik dan wel door omdat ik wil weten waar het dan precies aan schort. Is het de schrijfstijl? De plot? Spanningsboog? Als ik dat eenmaal voor mezelf een beetje duidelijk heb dan kan ik het boek met een gerust hart terzijde leggen om het nooit meer op te pakken (of het moet zijn voor mijn nieuwe initiatief: Boekenkast).
De kans dat ik aan een boek begin dat me niet echt aanstaat is vele malen groter wanneer iemand anders me een boek aanreikt dan wanneer ik het zelf uitkies. Het was dus een kwestie van tijd voordat dit een keer zou gebeuren met de titels die we voor onze bloggersleesclub ‘Een perfecte dag voor literatuur’ elke maand krijgen aangereikt. Deze maand was het zover. De dubieuze eer valt Koningin van de nacht ten deel, het nieuwste boek van Yvonne Keuls waarin zij de lotgevallen van het gezin Maandag beschrijft tijdens de oorlogsjaren in Den Haag. Maar het is niet anders.
Ook ditmaal ben ik trouw blijven doorlezen nadat al snel duidelijk werd dat het gezin Maandag mij niet bijster wist te boeien. Wat niet echt een zware opgave was want het proza van Yvonne Keuls leest makkelijk weg. Geen hoogdravend of wollig taalgebruik, maar rechttoe rechtaan taalgebruik zonder al teveel moeilijke woorden. Het was lang geleden dat ik een boek binnen één etmaal had uitgelezen maar hier was het me eerder te doen om er vanaf te zijn dan dat het een echte pageturner is.
En dus bleef ik over met de vraag waarom het geheel mij niet wist te bekoren. Het antwoord is niet eenduidig. Er zijn verschillende redenen aan te wijzen die in meer of mindere mate voor mij aanleiding zijn dit boek niet gauw weer eens tevoorschijn te halen of aan te bevelen aan een andere boekliefhebber.
Om te beginnen is daar de in mijn ogen overdreven behoefte van Keuls om alles uitvoerig te vertellen. Er wordt weinig aan de verbeelding overgelaten en dat vind ik afbreuk doen aan een roman. Ik ben meer gecharmeerd van het ‘show, don’t tell’ principe. Een willekeurig voorbeeld kan wellicht verhelderen wat ik bedoel:
Plotseling was daar een dreunend geluid dat door de hele omgeving golfde en zich in alle oren boorde. Een explosie. Het was alsof er tien huizen werden opgeblazen, alsof er een vliegtuig neerstortte, alsof er twee treinen tegen elkaar botsten. Het was of dat alles tegelijk gebeurde. [p.65]
Wat me ook naarmate het verhaald vorderde steeds meer ging tegenstaan was dat alle ontwikkelingen zich ruim van te voren aandienden. Dit ligt wat mij betreft in het verlengde van de hierboven aangehaalde uitvoerige manier van beschrijven. Daardoor bleven verrassende plotwendingen uit en werd het verhaal naar mijn gevoel erg vlak. Als lezer bleef ik redelijk afstandelijk bij het wel en wee van het gezin Maandag terwijl hun geschiedenis toch een bijster tragische afloop kent. Ik bleef tot het einde hopen dat zich diepere lagen in de vertelling bevonden die geleidelijk aan onthuld zouden worden. Maar dat was ijdele hoop. Of ik moet een hoop gemist hebben.
Een ander aspect dat me opviel nadat ik het boek nog eens zat door te bladeren voor deze bespreking, is dat ik de urgentie niet voel waarom de auteur met dit verhaal gekomen is. Hoewel Keuls het boek opdraagt aan ‘Miriam Kruishoop, filmregisseur in Los Angeles, die mij ertoe bracht het boek te schrijven dat al jaren in mij klaarlag’, merk ik dat nergens aan. Ik ben geneigd om een boek te beoordelen door op zoek te gaan naar iets unieks dat het brengt ten opzichte van wat al geschreven is. Dat onderscheidende karakter kan zich op alle mogelijke vlakken presenteren, bijvoorbeeld de introductie van een experimentele schrijfstijl of controversiele onderwerpkeuze, maar hoe dan ook maakt het vaak meteen duidelijk waarom het boek geschreven moest worden. Men hoeft het niet per se een goed boek te vinden, doch er ontstaat begrip waarom de schrijver met het verhaal naar buiten is gekomen.
Het kan zijn dat mijn opvatting een misplaatste wijze is om zo naar literatuur te kijken. Echter ik weet niet beter. En afgezet tegen deze ‘meetlat’ kan ik niet anders concluderen dan dat met Koningin van de nacht er niets belangwekkends wordt geïntroduceerd wat bij mij blijft hangen of waardoor ik het idee krijg dat dit boek zonodig geschreven moest worden. Naar ik heb begrepen heeft Yvonne Keuls jaren geleden een kort verhaal geplubliceerd met als titel Daniël Maandag, waarvan ze daarna spijt heeft gekregen dat ze er niet meer tijd in had gestoken en beter had uitgewerkt. Die kans heeft ze alsnog genomen, maar het resultaat ervaar ik als plichtmatig en overbodig.

Den Haag, 1940. De zevenjarige fantasierijke Daan Maandag komt uit een muzikaal gezin. Zijn overleden moeder was een groot violiste, zijn joodse vader Daniël is een begaafd pianist en zijn vioolspelende zus gaat zelfs door voor een wonderkind. Ook voor Daan ligt een toekomst in de muziek in het verschiet. Maar dat is niet wat hij wil.
Als de oorlog uitbreekt vlucht zijn vader in zijn muziek. Hij vertrouwt erop dat de Duitsers hem met rust zullen laten, omdat hij valse documenten heeft gekocht en bovendien getrouwd was met een niet-joodse vrouw — een ‘gemengd huwelijk’ — waardoor hij zich veilig waant.
Op 21 november 1944 vindt in Den Haag de grote razzia plaats — codenaam ‘Schneeflocke’ — en worden Daniël en zijn gezin op wrange wijze uit de droom geholpen.
Koningin van de nacht
Yvonne Keuls
Uitgeverij Ambo | Anthos
ISBN 9789041424891
Reacties
Ik had geen kippevel bij dit boek.
Raar is dat. Bij mij hetzelfde. Terwijl er toch voldoende elementen in het verhaal zitten waar dat wel bij zou hebben gekund.
En tóch ben ik er nu nieuwsgierig naar geworden, want ondanks jouw beweringen, spreekt de stijl van het citaat dat je geeft mij juist wél aan.
Rest van het boek, nog geen idee.
Dat kan natuurlijk, dat jij je wel aangetrokken voelt bij het citaat.
Wil je dat ik het boek naar je doorstuur zodat je het kunt lezen? Geef me dan even je email via DM en gooi ik het deze week nog op de post.
De Koningin is onderweg naar je. Zorg je dat je huis een beetje opgeruimd is voor deze hoge visite 😉
Erg jammer! Ik heb het boek zelf ook niet aangevraagd, het sprak mij niet erg aan. Nu ik deze recensie zo lees, ben ik toch blij dat ik heb besloten hem niet te lezen.
Het is natuurlijk voor iedereen verschillend en ik heb niet erg veel spijt van het lezen ervan, maar vind het jammer dat ik er niet meer door geraakt werd. Juist vanwege het onderwerp had ik het boek gekozen.
Ook mij raakte dit boek niet. Ik ergerde aan de uitleggerige toon van de schrijfster en kon me maar moeilijk identificeren met de personages (waarschijnlijk omdat het vertelperspectief zo vaak wisselde).
Ik heb je bespreking inmiddels gelezen waarin je goed hebt uitgelegd waarom het boek je niet raakte. Ben het er grotendeels mee eens. Maar dat zal geen verrassing zijn 😉