Time’s Arrow — Martin Amis
Boeken waar ik een haat-liefde verhouding mee heb. Natuurlijk heb ik die ook in mijn boekenkast. De vraag is wat er met zo’n boek gaat gebeuren wanneer ik het uit de kast pak en een keuze moet maken of het mag blijven of beter kan vertrekken. Is de haat het sterkst of overwint de liefde alles? We gaan het vandaag zien bij:
Tod T. Friendly, now living in a peaceful American suburb, is a doctor who once worked in the medical section at Auschwitz. Narrating Dr. Friendly’s story is one of the strangest and most original creations of modern literature: a doppelgänger imprisoned within Dr. Friendly, sharing his every sensory impression, a separate consciousness that is literally living the doctor’s life, moment by inverted moment, backward from death to birth. This spectral observer’s ignorance of the doctor’s past combines with the reader’s awful knowledge to reverse the numbing effects of time and gives history the impact of direct experience.
Time’s Arrow or The Nature of the Offense
Martin Amis
Uitgeverij Harmony Books — New York
ISBN 9780517585153
~ ~ ~
Dit boek heb ik twee keer gelezen. En ik weet zeker dat ik het een derde keer ga lezen. En misschien zelfs nog wel een vierde keer.
Vanwaar dan de aangehaalde haat als vermeld in de eerste alinea? Wel, dat heeft vooral te maken met het feit dat het boek zo ontzettend moeilijk leesbaar is. Niet zozeer door de gebruikte stijl maar vanwege de complexiteit van het verhaal. Het wordt namelijk van achter naar voor opgediend. Waarbij de verteller als een zelfstandig (maar tevens onzichtbaar) persoon ‘aanwezig’ is in het hoofd van de hoofdpersoon. En deze hoofdpersoon is een voormalig chirurg die volop experimenten heeft uitgevoerd in de vernietigingskampen ten tijde van de tweede wereldoorlog. Alleen heeft onze verteller dat niet door omdat voor hem de geschiedenis van de persoon waarin hij huist, voor hem nog toekomst is.
Volg je het nog?
Dat dacht ik al. Niet erg. Ik worstel er ook mee. Daarom heb ik het twee keer moeten lezen. Wat nog steeds niet genoeg is om goed te bevatten hoe uiterst ingenieus dit verhaal in elkaar zit door op deze manier met tijd en perspectief te experimenteren. Je moet zo verschrikkelijk geconcentreerd blijven lezen dat ik beide keren merkte een bepaald leesplezier te verliezen. Dat hoop ik bij een derde of desnoods vierde keer wel te ervaren omdat ik dan waarschijnlijk de grote lijnen van het verhaal beter paraat heb.
Want kijk je voorbij het experiment dan zie je dit bijzondere verhaal zich ontvouwen op een heel aparte manier die je doet duizelen. Aan de ene kant heb je dus het verhaal van Tod T. Friendly, die ondanks zijn onschuldige naam wel degelijk mede schuldig is aan de meest gruwelijke misdaden tegen de menselijkheid. Alleen moet je in staat zijn om te ontcijferen wat de verteller in het hoofd van Tod ons aan informatie geeft. Bij alles moet je nadenken wat er nu precies gebeurt. Want de verteller ziet het vanuit zijn perspectief, terwijl het zich juist geheel omgekeerd heeft afgespeeld.
Voorbeeldje (en vergeet niet dat voor de verteller de dag begint juist voordat Tod in slaap valt, en eindigt bij zijn ontwaken):
Is it just me, or is this a weird way to carry on? All life, for instance, all sustenance, all meaning (and a good deal of money) issue from a singe household appliance: the toilet handle. At the end of the day, before my coffee, in I go. And there it is already: that humiliating warm smell. I lower my pants and make with the magic handle. Suddenly it’s all there, complete with toilet paper, which you use and then deftly wind back on the roll. Later, you pull up your pants and wait for the pain to go away. The pain, perhaps, of the whole transaction, the whole dependency. No wonder we cry when we do it. Quick glance down at the clear water in the bowl. I don’t know, but it seems to me like a hell of a way to live. Then the two cups of decaf before you hit the sack.
[p.11]
Na het lezen van zo’n alinea ga ik onwillekeurig weer zin voor zin terug lezen om te begrijpen hoe het nu werkelijk is gegaan, zodat ik vervolgens weer beter begrijp wat de verteller heeft gezien. Erg vermoeiend maar tevens erg waardevol omdat je zo gedwongen wordt anders te kijken naar normale dagelijkse handelingen of (later/eerder) het vervreemdende effect te ondergaan van het lezen over ernstig verzwakte patiënten die na grondig behandeld te zijn door Tod redelijk opgeknapt de operatiekamer verlaten…
Eindoordeel: mag blijven
~ ~ ~
Ga naar mijn boekenkast om alle tot dusverre besproken boeken te vinden en wie weet zit er eentje tussen die weg mag en waar jij al tijden naar op zoek bent.