Vrijdagochtend zochten mijn collega en ikzelf een zitplek in de wachtruimte van het vliegveld in Leicester. Onze testweek zat erop en we mochten weer naar huis. Uit mijn tas haalde ik een boek. ‘Als we een plekje gevonden hebben, dan ga ik nog wat lezen als je het niet al te ongezellig vindt,’ zo vertelde ik hem. Hij vroeg wat ik bij me had en ik liet hem het boek van Eva Kelder zien wat we voor onze bloggersleesclub binnenkort gingen bespreken. ‘Oh, een roman. Dat is toch voor vrouwen?’ In zijn stem klonk teleurstelling door. Ik had het gevoel een beetje in zijn achting te zijn gedaald ondanks de goede indruk die ik tijdens het testen had gegeven. Ongeïnteresseerd gaf hij het boek terug en pakte een Voetbal International uit zijn tas. Al snel waren we allebei verdiept in onze lectuur.
Een dag later zit ik met een groepje bloggers te wachten op Eva Kelder in een café tegenover Amsterdam Centraal Station. We wisselen alvast wat leeservaringen uit. Plots wordt mij recht op de man (op dat moment was ik het enige exemplaar in het gezelschap, een makkelijk doelwit) gevraagd of ik het thema van altijd maar twijfelen aan jezelf en nooit zeker weten of je het wel goed doet, ook herken. Of dat het toch iets typisch vrouwelijk is. Ik moet onwillekeurig grinniken bij deze vraag.
In het boek Het leek stiller dan het was is de hoofdrol weggelegd voor Seije. Haar jeugd brengt ze door op Vlieland, samen met haar moeder. Wie haar vader is krijgt ze pas veel later te horen. Het ontbreken van een vader en het opgroeien bij een moeder die nauwelijks naar haar omkijkt trekt een zware wissel op Seije. De gewone dingen van alledag moet zij alleen of met haar enige vriend Teun zien te verwerken. Zonder de broodnodige reflectie van volwassenen om haar heen ontstaat er zodoende een concreet gevaar dat Seije’s wereldbeeld niet helemaal met de realiteit strookt. Maar hoe moet zij dat weten? Opgesloten als ze zit in haar eigen cocon. Heftige zaken die zich in elk kinderleven voordoen kunnen op deze manier uitgroeien tot traumatische ervaringen.
Even een intermezzo, en bij voorbaat excuses voor het volgende ietwat lang uitgevallen citaat:
De derde eigenschap van automatische gedachten is dat ze ongehinderd kunnen blijven bestaan omdat we ons van hun bestaan maar vaag bewust zijn. Omdat ze zich voor een groot deel aan onze bewuste aandacht onttrekken, komen we er niet toe ons af te vragen of deze gedachten en opvatting wel zo waar zijn. […] Wellicht zouden we ontdekken dat het uiteindelijk allemaal draait om één of enkele basale disfunctionele assumpties waartegen we voortdurend aanlopen. Deze basale disfunctionele assumpties zijn te beschouwen als een soort van blauwe plek waar iemand zich vroeger ooit stevig of herhaaldelijk gestoten heeft en die nu nog steeds extra zeer doet. Een klein stootje nu, kan nog steeds dezelfde hevige pijn oproepen. Typische voorbeelden van dergelijke basale disfunctionele assumpties zijn: ‘Uiteindelijk word ik afgewezen.’, ‘Uiteindelijk ben ik niets waard.’, ‘Ik word onrechtvaardig behandeld.’, ‘Er gaat vast iets heel ergs met me gebeuren.’
[p.20, Werkboek Burnout — Reïntegratietraining, Bowen & Kriens]
Seije heeft ook diverse blauwe plekken opgelopen. Vooral de genegenheid die ze bij haar moeder nooit gekend heeft blijft haar achtervolgen. Tijdens haar studie in Edinburgh ontmoet ze in ‘de Belg’ een lotgenoot. Allebei voelen ze zich in de steek gelaten. Het levert een mooi beeld op hoe ze samen in zijn kleine slaapkamer op het bed gezeten via citaten van geadoreerde schrijvers hun toestand verwoorden. De conclusie is hartverscheurend:
Twee verstoten kinderen. Volwassen al, maar dat maakte de verlatenheid niet minder groot. [p.138]
Dit gebrek aan aandacht (‘ik kwam maar al te graag bedelen om haar aandacht, ieders aandacht overigens, want wat schaars is, dat wil je. Het is net als met ijs, of met kroketten.’) gaat ze gaandeweg compenseren door haar hele bestaan af te laten hangen van de aandacht van de ander. Een complete overgave aan één persoon (eerst Teun, later Daniel). In feite cijfert ze zichzelf weg voor de ander. Ze lijkt alleen te leven in de nabijheid van de ander. Iets wat ze zich goed realiseert. En waarvan ze ook het impliciete risico herkent:
Gedijde ik alleen als ik Daniels levenssappen uit hem kon zuigen? Ik moest oppassen. Daniel zou me verpletteren als ik niet uitkeek. [p.173]
Het grote probleem is natuurlijk dat alles afhangt van hoe de ander naar je kijkt. Wanneer Seije met alle macht probeert het goede te doen voor de ander, zodat ze hun aandacht waard is en kan gedijen in hun nabijheid, dan is het uitermate handig te weten hoe de ander jou ziet. Daar schort het bij Seije (maar niet alleen bij haar, getuige het uiterst toepasselijke en goed gekozen motto van de Schotse dichter Robert Burns) nogal aan. Maar opnieuw, kunnen we het haar kwalijk nemen? Tenslotte zijn al haar wanhopige inspanningen er op gericht te bewijzen dat ze het waard is te bestaan. Dat ze ergens goed in is. Ze wil gezien worden. Omdat er een tijd was waarin ze niet gezien werd door de enige persoon waarvan ze wilde dat die haar zag. Hoewel dat ook niet zo zwart-wit blijkt te zijn als Seije al die tijd heeft gedacht. In die zin vind ik de titel van het boek typerend: Het leek stiller dan het was.
Eva Kelder weet de ontwikkelsgang van Seije erg geloofwaardig en intens tot leven te wekken. De gekozen vorm waarin ze via Edinburgh en New York uiteindelijk weer op Vlieland terechtkomt waar haar vervolgens veel duidelijk wordt maar tegelijkertijd onduidelijk blijft hoe haar toekomst er uit gaat zien, vind ik goed gekozen. Het verhaal overstijgt naar mijn idee de middelmaat door de verfijnde manier waarop het geheel verteld wordt. Er staan prachtige zinnen en metaforen in het boek. Soms is het ‘down to earth’, andere keren overheerst het lyrische. Ook de sfeer van de diverse plekken waar Seije terechtkomt is elke keer weer goed getroffen. Het lijkt of de taal zich aanpast aan de locatie. Daar heb ik erg van genoten. Zoals ik van het hele boek heb genoten. En ik zie uit naar de verhalenbundel waar Eva Kelder momenteel aan werkt en wat voor moois er nog meer gaat volgen. Hopelijk blijft het niet bij dit debuut.
Dan rest me als laatste nog te vertellen dat het Werkboek Burnout uit mijn eigen kast komt. In 2001 had ik het hard nodig om de angstaanvallen en slapeloze nachten te lijf te gaan die veroorzaakt werden door een alsmaar groeiend waanbeeld dat ik ontmaskerd zou worden. Het zorgde ervoor dat ik niet meer normaal kon functioneren. Tijdens de therapie bleek al snel dat ik erg aan mezelf twijfelde en nooit het idee had iets goed te doen.
Seije groeit op op Vlieland bij haar alleenstaande moeder Fenna. Ze voelt zich buitenstaander op het kleine Waddeneiland, waar ze alleen kan rekenen op haar beste vriend Teun. Uren struinen ze door de duinen: zilte lucht in de longen, blote voeten in het zand, en later ook de roes van net te veel drank en feestjes tot het ochtendgloren. Intussen lijkt Fenna te vergeten haar dochter op te voeden.
Na een ingrijpende gebeurtenis verlaat Seije het eiland en gaat ze studeren in Edinburgh. Haar academische carrière en een nieuwe liefde voeren haar zelfs nog verder van het eiland, naar New York. Maar haar ambitie houdt geen gelijke tred met haar zelfvertrouwen. Kan ze dat knagende gevoel dat ze het nooit goed genoeg doet de baas worden nu haar wereld groter wordt?
Het leek stiller dan het was
Eva Kelder
Uitgeverij Meulenhoff
ISBN 9789460239182
11 reacties
:-))
Goed te lezen dat het geen typisch vrouwending is.
Ja, ik dacht ik zal het toch nog even benadrukken voor wie het afgelopen zaterdag gemist had 😉
Wat gaaf om zo’n boek door jouw ogen te lezen. Ik had er ook bij Linda over gelezen. Nog even en ik ga het lezen! Het moet niet gekker worden.
Dat andere boek klinkt ook interessant. En herkenbaar. De psycholoog waar ik naar toe ging toen ik overspannen was (te jong voor een burn-out, zei de Arbo-arts) had het over Gebeurtenis Gedachte Gedrag Gevolg. En liet zien hoe je eigen gedachte de interpretatie van de gebeurtenis beïnvloedt en vervolgens je gedrag — met gevolg! Life changing inzicht.
Joh, doe eens gek en ga het boek van Eva Kelder alsnog lezen. Ga je geen spijt van krijgen.
En dat andere boek. Tja. Ik sla het nog regelmatig open om wat theorie, oefeningen en mijn aantekeningen door te lezen. Omdat het gevoel van onzekerheid nooit helemaal weggaat. En ik enerzijds soms weer wat hulp nodig heb en anderzijds het bewijs zie dat ik uit dat diepe dal ben gekomen.
Zoooo dat wordt er eentje voor op mijn verlanglijstje 🙂
Met stip op de eerste plaats!
Staat nu op mijn verlanglijst, dankje. Dat onzekerheid niet een typisch vrouwending is daar was ik al achter. Mens-eigen-lijk 😉 op zoek te zijn naar veiligheid, waardering en vertrouwen. In mijn burn-out periode las ik vele boeken. Het boek van Adrian Verbree met de Werktitel #Eclips kwam bij me binnen. Die andere boeken waren slechts een aanloop om zijn citaat te gaan toepassen. Het lukt me steeds beter.
“openheid beschermt beter dan het hardste pantser”
————————————————
Eclips is het openhartige verslag van Adrian Verbree’s burnout, De schrijver neemt bepaald geen blad voor de mond en sommige passages zullen in de gereformeerde gezindte wat opgezette stekels veroorzaken. Maar het boek leest als een trein en geeft een goede indruk van een vreselijke ziekte, waar je nooit helemaal van geneest.
Eclips telt 200 pagina’s en kost n 13,50 (ISBN 9058040259).
Het zou ook vreemd zijn wanneer alleen vrouwen hiermee zouden kampen. Hooguit dat mannen er misschien wat minder openlijk mee te koop lopen dat ze er last van hebben.
Mooi citaat van Adrian Verbree.
;-))
Toch bijzonder hoe dit boek zoveel persoonlijke besprekingen en ‘bekentenissen’ oproept. Erg mooi.
Ja, inderdaad. Ik heb de meeste andere recensies ondertussen gelezen en de meerderheid heeft voor een persoonlijke invulling gekozen.