Lang geleden vroeg ik mij regelmatig af hoe het toch kon dat in de verhalen die ik las de hoofdpersonen zoveel meemaakten. Ik was daar jaloers op. Totdat mij duidelijk werd dat het gros van de mensen (mezelf inclusief) bijna nooit iets bijzonders overkomt. En dat het daarom niet echt uitnodigt om er over te vertellen. Wij lezen liever iets wat afwijkt van het normale. Want het normale zie je al voldoende om je heen of als je stilstaat bij je eigen weinig verheffende leventje.
Toch ben ik blij dat we niet alleen maar boeken vol spanning en sensatie hebben. Of met morele lessen die ons tot navolging zouden moeten aanzetten. Dat gaat op den duur vervelen, omdat we gevoelsmatig doorhebben dat dit in ’t echt niet kan gebeuren. Het ligt er allemaal te dik bovenop. De actie moet altijd weer spectaculairder. De symboliek nog meer literair verantwoord. Je krijgt het idee dat het niet meer over gewone mensen van vlees en bloed gaat. Een van de voorwaarden om goed in een verhaal te komen, namelijk dat je je kunt verplaatsen of vereenzelvigen met een of meerdere van de romanpersonages wordt daardoor teveel bemoeilijkt. En men haakt af.
Niets is daarom zo fijn als regelmatig meedeinen op de voortkabbelende levens van doorsnee mensen die dingen beleven die ons ook (kunnen) overkomen. Zonder dat zij er zich beter doorheen weten te worstelen dan wij in hun plaats zouden doen. Of zonder dat echt duidelijk wordt of ze zich er daadwerkelijk goed van af hebben gebracht. Net als dat voor ons ook niet altijd het geval is in vergelijkbare situaties. De identificatie is optimaal mits het om belevenissen gaat waar de lezer iets mee heeft. En wanneer het dan bovendien ook goed geschreven is, heeft de lezer een boek in handen waar hij of zij nog regelmatig aan zal denken.
Is Het liefdesleven van Nathaniel P., geschreven door Adelle Waldman zo’n boek (voor mij)? Nathaniel (in het boek steevast Nate genoemd), is een dertiger die woonachtig is in New York en we volgen hem een aantal jaar waarbij de focus vooral ligt op zijn relatie met vrouwen. Bij aanvang van het verhaal heeft hij enkele verhoudingen achter de rug (sommige van langere duur dan de ander), is hij momenteel zonder een vaste vriendin en is niet echt duidelijk of hij daarnaar op zoek is. Hoewel ik inmiddels een vijftiger ben die in 1995 een prachtige vrouw heeft leren kennen waarmee ik nog steeds samenwoon, vertoonde mijn leefsituatie als dertiger grote overeenkomsten met die van Nate (tenminste als je de fantasie bezit om Helmond-Brouwhuis gelijk te schakelen aan New York City). Vanuit die optiek begon ik het boek te lezen.
In films krijg je vaak via de begeleidende muziek aanvullende informatie of de ontluikende romance tussen twee personen de ware liefde blijkt te zijn. Zijzelf zijn vaak nog in onwetende zaligheid, maar wij schuiven met onze voorkennis richting puntje van onze stoel wanneer een van de twee niet doorzet op een kritiek moment in hun verhouding. Als fanatieke supporters aan de zijlijn geven we commentaar en blijven hulpeloos achter bij zoveel onbegrip wanneer de twee geliefden besluiten dat het zo niet langer kan en een einde maken aan hun relatie.
Gelukkig ontbreekt deze muziek bij boeken. En aldus blijft het voor ons, net als voor Nate onduidelijk of hij de ware heeft ontmoet, nog gaat ontmoeten, of al heeft ontmoet maar alweer heeft verlaten. Opnieuw, erg overeenkomstig met hoe ik als dertiger in het leven stond. Gretig las ik verder bij zoveel herkenbaarheid.
Maar al snel moest ik erkennen dat Nate toch verder van me af stond (niet alleen in tijd en geografische locatie) dan ik eerder nog geneigd was te ontkennen. Hoewel ik op die leeftijd ook rondliep met schrijversaspiraties was mijn kantoorbaan en vriendenkring in geen enkel opzicht vergelijkbaar met Nates wereldje. Laat staan waar hij zich nu en ik me toen mee bezighield. Het werd tijd te erkennen dat Het liefdesleven van Nathaniel P. op zichzelf gelezen zou moeten worden door mij als een zedenschets van het huidige denken en doen over liefde en seks in de literaire kringen van New York.
Dat was verder geen straf of teleurstellende ervaring. Ondanks dat ik gewend ben om in het Engels te lezen daar waar dit mogelijk is, viel mij deze vertaling niet tegen. De schrijfster Adelle Waldman is er in mijn optiek goed in geslaagd om de innerlijke strubbelingen zichtbaar te maken van een uiterst complex persoon als Nate is. Je kunt medelijden met hem hebben of hem zelfs verafschuwen (afhankelijk van je eigen beeld hoe een man met vrouwen zou moeten omgaan), doch het is de verdienste van Waldman dat zij in staat is om de gedachtenkronkels van Nate te ontrafelen en zodanig te presenteren dat wij ze nu ook kunnen volgen (en aldus beter in staat zijn om onze opinie over hem te vormen).
De sociale laag waarin Nate zich bevindt ken ik niet. Of de problemen waarmee hij rondloopt een realistisch beeld vormt van hoe er in hedendaags New York door mannen en vrouwen over mannen en vrouwen wordt gedacht is iets waar ik moeilijk over kan oordelen. Het is sowieso al ingewikkeld genoeg. De relaties tussen mannen en vrouwen zijn over het algemeen uiterst complex en miscommunicatie ligt altijd op de loer. Daar waar het een liefdesrelatie betreft wordt het vaak nog een graadje moeilijker. Verwachtingen moeten worden ingelost en wanneer de tijd verstrijkt (en de initiële vlam van de eerste verliefdheid iets minder heftig brandt) gaan er andere zaken meespelen die de relatie op scherp kunnen stellen (of ongemerkt kunnen laten verslappen).
Nate besloot mij te helpen door op een gegeven moment zijn ex Kristen op te bellen. Zij had ondertussen een andere vriend gevonden en ze waren sinds kort woonachtig in Boulder, Colorado.
Ik ken een aantal mensen in Boulder. Het hoofdkantoor van de divisie waar ik voor werk is er gevestigd. Meerdere malen ben ik er voor kortere of langere periodes naar toe gegaan. En veel meer dan meerdere malen zijn er collega’s uit Boulder bij ons over de vloer geweest. De scene op bladzijde 259 en 260 kan ik me daarom goed voorstellen als eentje met een hoog realiteitsgehalte. In Boulder hebben ze inderdaad het beeld van New York als een decadent oord, waar de inwoners (zeker waar het de intellectuele elite betreft) nogal neurotisch en egocentrisch zijn. Het was voor mij een klein maar niet onbelangrijk detail dat ik de overige beschrijvingen door Waldman misschien ook wel als redelijk waarheidsgetrouw mag inschatten. Los van de literaire wending die zij eraan gegeven heeft.
Blijft over het feit dat ik (als een soort Boulderiaan) uiteindelijk weinig inlevingsvermogen kon opbrengen voor de verdere ontwikkelingen in het liefdesleven van Nathaniel Piven. Net zoals vaak bij de romans door Bret Easton Ellis viel me ook hier de overwegend inhoudsloze manier van leven en redeneren op, die veel van de personages kenmerkt. Ze hebben allemaal hun meningen klaar over allerlei belangrijke onderwerpen, maar zonder dat je het idee krijgt dat ze er ook daadwerkelijk in geloven. Er ontbreekt bevlogenheid, passie in hun leven. In tegenstelling tot de verhalen bij Ellis waar alles schuurt en wringt vanwege een algemeen onderhuids ervaren fatalisme, kabbelt het hier allemaal rustig verder. De meesten rommelen maar wat aan. Doen hun ding omdat het zo hoort of omdat ze denken dat het zo hoort. Maken het allemaal een graadje erger dan nodig is. Gelijk hoe ik bezig was op mijn dertigste. En ik legde het boek voldaan terzijde. Dankzij de overtuigende manier van schrijven door Adelle Waldman.
Nate Piven heeft het voor het uitkiezen. Na zijn eerste boekcontract komt het werk vanzelf op hem af, net als de vrouwen. Juliet, de flitsende journaliste; Elisa, zijn extreem knappe ex, en Hannah, ‘algemeen beschouwd als lief en slim of slim en lief’, die zich met humor staande weet te houden in het spitse woordenspel van zijn vrienden.
Adelle Waldman weet Nates visie op vrouwen genadeloos en bijna letterlijk bloot te leggen. Hoe hij steeds weer meent niet oppervlakkig, niet laf en niet stereotiep te zijn maar juist aandacht en geduld te hebben. Weergaloos spel met de liefde rond de vraag: waar kiest hij voor? Of beter: voor wie?
Het liefdesleven van Nathaniel P.
Adelle Waldman
Oorspronkelijke titel: The Love Affairs of Nathaniel P.
Vertaald door: Lucie van Rooijen
Uitgeverij Nieuw Amsterdam
ISBN 9789046816448
Reacties
Weloverwogen en doordacht. Je relativerende bespreking laat voor mij weer net een nieuw licht op het boek schijnen.
Dank je wel. Ik moet de recensies van de andere bloggers nog lezen, maar ik begrijp via twitter dat de meesten het niet zo’n geweldig boek vonden.
Kijk, zo weet jij aan het eind toch nog een positieve draai aan het totaal te geven. Knap. Ik kon het echt niet meer opbrengen. Ik werd alleen maar steeds opstandiger en negatiever naarmate ik meer over het boek nadacht.
Oh, ik had dat helemaal niet. Ik heb het echt gelezen zoals ik aangeef: als een zedenschets van een bepaalde sociale groep in New York. En dan gaat het mij er meer om of het overtuigend is neergezet dan dat ik sympathie met de personages kan opbrengen. In dit geval vond ik het goed uitgewerkt hoe het er in het hoofd van Nate aan toe ging. En tussen de regels lees je ook veel over hoe de anderen er mee om gaan. Nee, ik vond het geen slecht boek en heb het met plezier uitgelezen.
Leuk jouw review, en weer een heel andere kijk op het boek!
Dank je wel. Ik ga de andere recensies deze week ook nog lezen. Afgelopen weekend niet aan toegekomen. Eens zien waarom de meesten er niets of weinig aan vonden.