In de Verantwoording bij Leeuwenstrijd schrijft Thomas van Aalten dat hij onder andere veel gehad heeft aan De eindeloze jaren zestig, geschiedenis van een generatieconflict geschreven door Hans Righart. Deze veel te vroeg gestorven historicus had dit boek in 1995 gepubliceerd. Meteen toen het uitkwam heb ik er een exemplaar van aangeschaft. Ik herinnerde mij een aantal bevlogen colleges door Righart gegeven aan de universiteit van Utrecht die ik bij had mogen wonen en hoopte zijn enthousiasmerende vertelkunst opnieuw te mogen beleven. Het bleek dat Righart zijn meesterwerk had geschreven. Een waar genot om te lezen en nog steeds begrijp ik niet dat juist dit boek tijdens de verschillende verhuizingen verloren is gegaan.
‘Leeuwenstrijd’ als titel. In de verantwoording verwijzen naar ‘geschiedenis van een generatieconflict’. Op de achterflap melding maken van ‘verraad, verzet en verzoening in één familie’. Ik had er zin in!
Jammer genoeg is het niet geworden wat ik ervan had verwacht. Vaak moest ik met weemoed denken aan Jouw gezicht zal het laatste zijn door João Ricardo Pedro nadat ik weer een hoofdstuk overladen met historische data had doorgenomen. Wat een verschil. Terwijl de overeenkomsten op het eerste gezicht zo groot zijn. Ook hier enkele generaties vader en zonen die afwisselend aan bod komen om hun verhaal te doen. Waarbij niet geschuwd wordt om de belangrijke historische gebeurtenissen die op de achtergrond plaatsvinden te vermelden daar waar ze een essentiële rol spelen voor de ontwikkeling van het verhaal.
Maar zoals gezegd, wat een verschil. Wat me vooral stoorde bij Leeuwenstrijd is dat het lijkt alsof de personages maar niet tot leven komen. Dit in tegenstelling tot de drie generaties Mendes uit Jouw gezicht zal het laatste zijn. Ondanks, of misschien wel dankzij het feit dat er veel verborgen blijft en de tekst regelmatig poëtisch raadselachtig is, komen de diverse generatieconflicten veel krachtiger uit de verf. In Leeuwenstrijd is het allemaal teveel plechtstatig. De zonen Dona gedragen zich als cliché-mannetjes van hun tijdsgewricht. Een soort grote gemene deler. Daar waar de geschiedenis het decor zou horen te zijn, kwam het bij mij vaak over alsof het andersom was. Dat de familiegeschiedenis uiteindelijk niet meer was dan een aanleiding om te laten zien hoe goed Thomas van Aalten zijn geschiedenisboeken had bestudeerd. Erg informatief deze ‘panoramische blik op Nederland’, maar daarvoor lees ik liever goede non-fictie (zoals die van Hans Righart).
Aan de verhaallijnen heeft het niet gelegen. In potentie was er voldoende materiaal voorhanden om de lezer te trakteren op enkele beurtelings spannende, ontroerende en humoristische avonturen. Het werd echter voornamelijk oppervlakkig gebracht. Er bleef weinig te raden over door de uitleggerige en opsommende stijl die door Thomas van Aalten in dit boek gehanteerd wordt. Ergens las ik dat hij radicaal van stijl is veranderd vergeleken met zijn voorgaande boeken die veel absurder van opzet zouden zijn maar (daardoor?) nooit verder dan een eerste druk zijn gekomen. Bij Leeuwenstrijd verscheen al binnen een maand de tweede druk. Maar of ik als lezer zo blij ben met deze commerciële koerswijziging is nog maar de vraag. Juist het het leeuwenpak als verbindend element had met enkele absurdistische trekjes zich veel meer in het onderbewuste van de lezer kunnen nestelen om daar nooit meer weg te gaan. Denk maar aan het berenpak uit Hotel New Hampshire door John Irving.
Ik moet dus helaas concluderen dat Leeuwenstrijd bij mij geen blijvende indruk heeft achtergelaten. De wereldgeschiedenis die opgelepeld werd kende ik al, en liever had ik de personages beter leren kennen. Zij bleven echter eendimensionaal en wisten mij niet te boeien. Nergens gaat het verhaal echt de diepte in waardoor je eventueel meegesleurd zou worden in de interne worsteling die een persoon doormaakt. Grotendeels valt dit volgens mij te wijten aan de hoofdzakelijk beschrijvende stijl. Een stijl die beter past bij non-fictie dan bij fictie. Misschien dat Thomas van Aalten na het hem gegunde succes voor dit boek, bij een volgende poging weer wat van zijn oude absurdisme durft te introduceren om het geheel wat meer een eigen unieke stem te geven.
Laat ik als troost De eindeloze jaren zestig opnieuw aanschaffen om de teleurstelling van me af te lezen.
Voorjaar 2012. De opstandige puber Luca Dona vindt een oud leeuwenpak op de zolder van Duynstaete, een voormalig jongensinternaat, waar zijn opa opgroeide. Deze vondst vormt het startschot voor een zoektocht naar de geschiedenis van de familie Dona. Van de vestiging van een Italiaans mijnwerkersgezin in het Limburg van de jaren twintig, via een vlucht uit Europa met een circuskaravaan, naar de spionagepraktijken van de BVD, de demonstraties in de jaren tachtig en een door social media omgeven jongerenrel.
Leeuwenstrijd geeft een panoramische blik op Nederland aan de hand van vier vaders en zonen Dona, die elk op hun eigen manier de idealen van een generatie vertegenwoordigen — maar passen ze ook allemaal het leeuwenpak?
Leeuwenstrijd
Thomas van Aalten
Uitgeverij Nieuw Amsterdam
ISBN 9789046816370