Terug naar de kust
Etta leeft al heel erg lang samen met Otto. Zo lang, dat zij gaandeweg Otto’s dromen droomt. Die gaan vooral over vroeger. Hoe Otto in de oceaan verzeild raakt. En dat er allerlei vreselijke dingen plaatsvinden.
Ze werd helemaal opgeslokt en stond dan in het water, in een lange broek, op een grijs strand, aan alle kanten omringd door schreeuwende mannen, tot aan haar knieën in bloed, en soms stond ze daar met een lepel of een handdoek in haar hand en soms met niets. Nacht in, nacht uit.
[p. 42, Etta & Otto & Russell & James]
Etta weet soms bij het ontwaken niet meer dat zij Etta is. Daarom draagt zij briefjes met zich mee waarop ze geschreven heeft wie zij is. Waar ze woont. En wie haar echtgenoot is. Achter de naam van haar echtgenoot staat geschreven: Militair/Landbouwer.
Ik stel me voor dat Otto meegevochten heeft tijdens de invasie van Normandië. De beslissende aanval die uiteindelijk de Duitse nederlaag in WO-II tot gevolg had begon met een verrassingsaanval vanuit zee waarbij veel doden en gewonden vielen te betreuren. Voor de bevrijding van Europa moest een zware prijs betaald worden. Otto wist te overleven maar keerde geestelijk zwaar gehavend terug naar zijn vaderland Canada. Voortaan zit hij gevangen in zijn herinneringen aan deze traumatische ervaring.
Aldus drukt de oorlogstijd een allesbepalend stempel op het leven van Otto.
En op dat van Etta.
En van Russell natuurlijk.
Het boek van Emma Hooper leest als een sprookje. Fel-realistisch maar poëtisch verteld. Een sprookje met voor mij als belangrijkste thema: bevrijding.
Met de terugkeer van Otto valt alles in het slot. Want heel even leek het erop dat de levens van Etta en Russell een andere wending hadden kunnen nemen wanneer Otto in dat verre land was gebleven waar hij zo vastberaden naar vertrokken was.
‘Je komt terug?’ Russell hield in, verbeterde zichzelf: ‘Ik bedoel, zo bedoel ik het niet. Ik bedoel, je blijft toch niet daarginds, als het allemaal achter de rug is?’
[p.216, Etta & Otto & Russell & James]
Emma Hooper slaat in haar boek de gehele periode over die er is vanaf de dag dat Etta naar het station vertrekt om Otto op te wachten tot aan de dag dat zij heimelijk in het holst van de nacht het huis verlaat om een voettocht richting zee te beginnen. Een tocht van 3232 kilometer die zij op tweeëntachtigjarige leeftijd onderneemt. Dat betekent dat er grofweg zestig jaar wordt overgeslagen wanneer het verhaal weer verdergaat. Alsof het leven al die tijd heeft stilgestaan. Zo interpreteer ik het dan ook.
Pas met de onverwachte actie van Etta wordt de impasse doorbroken. Ze gaan weer leven. Hoewel het niet vanzelf gaat. Otto heeft vooral tijd nodig om te wennen aan de eenzaamheid die Etta voor hem achterlaat. Pas dan kan hij zijn nieuwe leven vorm geven. En ook Russell heeft een duwtje van Etta nodig:
‘Je bent hier omdat jij aan de beurt bent, eindelijk,’ zei Etta. ‘Het is triest dat je vond dat je mijn toestemming nodig had, maar goed. Ga maar, Russell. Ga doen wat je wil, waarheen je wil. Doe het alleen en doe het nu, omdat je het wil en omdat je het mag en omdat je het kan. Je had het altijd gekund als je het maar echt wilde.’
[p.153, Etta & Otto & Russell & James]
Wat ik vooraf niet verwacht had moet ik na lezing volmondig toegeven, dit boek van Emma Hooper heeft me bijzonder ontroerd. Ik heb het meestal niet op al te zoetsappige verhalen en gelukkig weet Emma Hooper door een juiste mix van lach en traan te voorkomen dat haar vertelling in mijn ogen te sentimenteel wordt. Terwijl ze grote onderwerpen zoals oorlog, verboden liefde, doodgeboren kinderen, dementie nergens uit de weg gaat. Dat getuigt van gedegen schrijverschap. De gekozen vertelwijze van de flashbacks gedurende de tocht die Etta onderneemt pakt erg goed uit. Naarmate haar reis vordert leren we Etta en tegelijk ook Otto en Russell in al hun eenvoud steeds beter kennen. Op het laatst worden de hoofdstukken steeds korter. Toch heb je als lezer niet de neiging alles snel af te raffelen om zo het einde te kunnen lezen. Eigenlijk weet je wel hoe het afloopt. De vele witgedeeltes hadden op mij het effect dat ik ging reflecteren op wat ik gelezen had. Het werden pauzes waarin ik even kon verdwijnen in mijn eigen gedachtes bij de vertelling. Heel bijzonder.
Ik wil het boek Etta & Otto & Russell & James daarom aan iedereen aanraden om op die manier de wondere wereld van Emma Hooper te ondergaan. Al is het maar om kennis te nemen van James.
Otto vind op de keukentafel van zijn afgelegen boerderij in Saskatchewan een afscheidsbrief van zijn vrouw. Etta heeft besloten dat ze nog voor haar dood — ze is tweeëntachtig — de oceaan wil zien. Ze begint te lopen: het is nog 3232 kilometer tot de kust.
Otto ging ooit zelf op reis, om te vechten in een ver land. Nu Etta weg is, krijgen de demonen uit de oorlog weer vat op hem. Hun buurman Russell volgt vastberaden het spoor van Etta, zijn heimelijke grote liefde. En James, tja, die moet je op papier ontmoeten.
Etta & Otto & Russell & James
Emma Hooper
Uitgeverij Podium
ISBN 9789057596889