Van veel begrijp ik wei­nig, maar waar ik hoe­ge­naamd hele­maal niets van begrijp dat zijn vrou­wen. Het is daar­om met de groot­ste omzich­tig­heid dat ik wil stel­len dat de Zweed­se schrij­ver Sig­ge Eklund wel iets van vrou­wen begrijpt. Al blijft dat voor mij natuur­lijk gis­sen of dat ook echt zo is.

In Het laby­rint haalt Sig­ge Eklund veel onbe­grij­pe­lijks aan. Om te begin­nen natuur­lijk het gro­te raad­sel waar het gehe­le boek om draait: waar is het 11-jari­ge kind geble­ven dat op een avond in mei spoor­loos ver­dwijnt? Is ze weg­ge­lo­pen, ont­voerd of ver­moord? Eklund kiest ervoor om vier hoofd­per­so­na­ges op te voe­ren die ieder voor zich wor­ste­len met zaken die ze niet begrij­pen en waar­van gaan­de­weg dui­de­lijk wordt hoe­zeer ze ver­we­ven zijn met het lot van het ver­dwe­nen kind. Het is zowel de kracht als de zwak­te van dit boek.

De kracht zit ‘m in de geraf­fi­neer­de wij­ze waar­op de levens van de vier per­so­nen door elkaar lopen en beïn­vloe­den. Het is een mooi maar ook bekend pro­cé­dé wat we ken­nen uit bij­voor­beeld films als Babel of Short Cuts. Ogen­schijn­lijk los­staan­de ver­haal­lij­nen blij­ken op een dra­ma­ti­sche wij­ze ver­bon­den te zijn. De zwak­te heeft te maken met het gefor­ceer­de van de con­struc­tie. Het is heel vak­kun­dig van Eklund hoe hij als een spin in het web con­tro­le weet te hou­den over de gebeur­te­nis­sen maar hal­ver­we­ge het ver­haal is voor een aan­dach­tig lezer wel dui­de­lijk hoe een en ander in elkaar steekt. Alleen hoe het kind ver­dwijnt blijft tot de laat­ste blad­zij­des een ver­ras­sing. Ook hier over­heerst het ver­ge­zoch­te boven het mooi verzonnen.

Als het niet zo flauw was zou ik zeg­gen dat het onbe­grij­pe­lijk is dat Eklund bewust geko­zen heeft voor deze gekun­stel­de manier waar­op hij het plot van zijn ver­haal heeft vorm­ge­ge­ven. Want bui­ten dat het dus niet op alle momen­ten even geloof­waar­dig is zit het ver­der wel heel erg goed in elkaar. Vol­gens de flap­tekst heeft Eklund een tijd­lang als sce­na­rio­schrij­ver in de VS gewerkt en dat kun je wel mer­ken ook. Het boek leest erg mak­ke­lijk en heeft een even­wich­ti­ge mix van rust en snel­heid. Wat we gewend zijn van de vele Ame­ri­kaan­se films en tv-series. Daar­te­gen­over staat een bepaal­de duis­te­re onder­toon die we heb­ben leren ken­nen uit Scan­di­na­vi­sche thril­lers zoals The Kil­ling en The Brid­ge.

Over de toe­dracht van de ver­dwij­ning ga ik hier van­zelf­spre­kend niet uit­wei­den. Daar­voor zul je toch echt het boek moe­ten gaan lezen. Wel wil ik wat lan­ger stil­staan bij de indi­vi­du­e­le zoek­tocht van elk van de vier hoofd­per­so­nen. Waar­bij ik het idee heb dat Eklund meer geslaagd is in zijn beschrij­ving van de vrou­wen dan van de mannen.

Over wie heb­ben we het?

Ten eer­ste is daar Åsa. Zij is de moe­der van Mag­da, het meis­je dat op een avond ter­wijl zij met haar echt­ge­noot uit eten is ver­dwijnt. Åsa houdt zich vast aan het idee dat haar doch­ter nog steeds in leven is en doet ver­woe­de pogin­gen te begrij­pen wat er zich heeft voor­ge­val­len op die fata­le dag.

Daar­naast heb­ben we Mar­tin, de echt­ge­noot van Åsa en vader van Mag­da. Mar­tin wor­stelt met schuld­ge­voe­lens ten opzich­te van een zelf­moord uit een ver ver­le­den en met het feit dat hij niet in staat is om een goe­de rela­tie te onder­hou­den met zijn vrouw en kind.

De ande­re twee per­so­nen die opge­voerd wor­den zijn Kat­ja en Tom. Een stel waar­mee het niet meer zo goed gaat. Op het moment dat we Tom leren ken­nen is Kat­ja zojuist in alle stil­te ’s och­tends ver­trok­ken. Als afscheid heeft ze een kort brief­je op de koel­kast beves­tigd. Tom begrijpt niet hoe dit zo heeft kun­nen gebeu­ren. Kat­ja zelf gaat op zoek naar een geheim uit haar jeugd waar­van ze het gevoel heeft dat het haar meer kan ver­tel­len waar­om ze gewor­den is wie ze is. En hoe ze mis­schien kan veranderen.

In negen hoofd­stuk­ken wor­den ze alle vier om de beurt gevolgd. Begin­nend met Åsa, dan Tom, ver­vol­gens Mar­tin en als laat­ste Kat­ja. Om dan het­zelf­de rij­tje nog­maals af te gaan en waar­bij als slot­stuk Tom nog een keer aan bod komt. Ieder hoofd­stuk speelt zich weer in een ander tijds­ge­wricht af, zodat het er sche­ma­tisch als volgt uit ziet (boven­aan het eer­ste en onder­aan het laat­ste hoofdstuk):

Zoals gezegd vind ik hoe Sig­ge Eklund de vrou­wen heeft neer­ge­zet beter uit de verf komen dan de man­nen. Voor­al Tom vind ik teveel een kari­ka­tuur en hij weet me ner­gens te boei­en. De kri­tiek die ik heb op de onge­loof­waar­dig­heid bij som­mi­ge plot­wen­din­gen geldt boven­al bij zijn ver­haal­lijn. Niet zozeer omdat het bij de ande­re drie geloof­waar­di­ger is, maar voor­na­me­lijk omdat het er bij Tom te dik boven­op ligt. Als­of Eklund het minst geïn­spi­reerd was bij dit personage.

Ook bij Mar­tin heb ik zo mijn beden­kin­gen. Naar­ma­te het ver­haal vor­dert krijgt zijn ont­wik­ke­ling wel meer dra­ma­tiek maar het blijft over het alge­meen incon­sis­tent. Af en toe krijg ik het idee dat Eklund deze roman te snel heeft geschre­ven en dat de ver­schil­len­de frag­men­ten niet goed op elkaar zijn afge­stemd. Ik weet niet of dit met de ver­ta­ling te maken heeft of ook in de ori­gi­ne­le ver­sie zo is. Bij Mar­tin had ik hier het mees­te last van. Er zit­ten vreem­de hape­rin­gen en over­gan­gen in zijn ver­haal die me stoorden.

Bij Åsa en in min­de­re mate bij Kat­ja heb ik dat niet. Hier lijkt het als­of Eklund zich veel beter heeft weten te ver­plaat­sen in hun hoofd. Åsa wordt uiterst indrin­gend beschre­ven in hoe zij wan­ho­pig over­eind pro­beert te blij­ven in een wereld die niet meer te bevat­ten is nadat haar doch­ter­tje is ver­dwe­nen. Haar eni­ge hoop is dat Mag­da niet dood is en haar enig doel is om haar te vin­den. Eklund weet dit ijzing­wek­kend te beschrij­ven. Ver­schil­len­de beschrij­vin­gen waar­in de wan­hoop van Åsa grenst aan waan­zin gaan door merg en been.

Dezelf­de inspi­ra­tie voel ik ook bij Kat­ja. De manier waar­op Eklund haar zoek­tocht beschrijft komt veel natuur­lij­ker over dan bij Mar­tin, laat staan Tom. Mooi vond ik hoe Kat­ja haar eer­ste dag als school­ver­pleeg­kun­di­ge op haar vroe­ge­re school beleeft. De fidu­cie die Eklund met zijn vrou­we­lij­ke hoofd­per­so­nen heeft geeft hen een veel vol­ler karak­ter en ze zijn ‘pret­ti­ger’ om te lezen.

Uit­ein­de­lijk blijft bij mij het beeld han­gen van een iet­wat one­ven­wich­tig ver­haal. Ter­wijl ik geen secon­de spijt heb gehad dat ik het gele­zen heb staat daar tegen­over dat het een nog beter boek had kun­nen zijn wan­neer som­mi­ge ver­wik­ke­lin­gen iets min­der gekun­steld waren geweest. Het past alle­maal net iets te per­fect. Mis­schien had Sig­ge Eklund wat meer Zweeds en wat min­der Ame­ri­kaans kun­nen schrijven.

Vier vol­was­se­nen, één ont­voerd meis­je. Maak ken­nis met Åsa, de wan­ho­pi­ge moe­der die alles doet om haar ver­dwe­nen kind te vin­den, en Mar­tin, de over­spe­li­ge echt­ge­noot, tevens hoofd­ver­dach­te. Voor col­le­ga Tom is Mar­tin een held, hij doet alles om in diens gunst te komen. En hoe past Kat­ja, de school­ver­pleeg­kun­di­ge, in dit verhaal?

Het laby­rint
Sig­ge Eklund
Uit­ge­ve­rij Meri­di­aan
ISBN 9789048821518