De gruwel wil beschreven
Er zijn van die boeken waarvan ik weet dat het beter is om vlak voor het einde af te haken. Het was mooi geweest, heel mooi zelfs, maar verder lezen zal dit goede gevoel alleen maar bederven. Niet altijd is me duidelijk waarom ik dit denk. Of waar deze drang vandaan komt. Plots is het er. Bij het omslaan van een bladzijde of bij het begin van een nieuwe alinea. Eerst een aarzeling. Ik merk dat ik opkijk van het boek. Dan schud ik lichtjes met mijn hoofd als om de verstorende gedachten te laten verwaaien en probeer verder te lezen. Maar er is iets verloren gegaan. De hechting met het verhaal is verdwenen. We zijn niet meer één.
Toch lees ik altijd door tot het einde. Ik zou geen voorbeelden weten van boeken waar ik daadwerkelijk kort voor het einde definitief ben gestopt. Er blijft die nieuwsgierigheid om te ontdekken of ik gelijk had. Was het inderdaad beter geweest om niet verder te lezen? Het antwoord is helaas al te vaak bevestigend. Slechts in een enkel geval weet de auteur mij op het allerlaatst toch nog positief te verrassen en ben ik blij dat ik geen gehoor heb gegeven aan mijn innerlijke stem. Daar doe ik het uiteindelijk voor. Ik ben nog steeds van mening dat je pas kunt oordelen over een boek wanneer je het helemaal gelezen hebt.
Dus toen ik op bladzijde 264 mijn bedenkingen kreeg bij De zes levens van Sophie door Sarah Meuleman zat er niets anders op dan stug de resterende twintig bladzijdes te lezen. En nu moet ik zien dat mijn waardering van het boek niet al teveel overschaduwd wordt door dat in mijn ogen te geforceerde slotakkoord. Want zoals dat gaat met slotakkoorden, die galmen het langste na.
In De zes levens van Sophie volgen we Hannah. Zij is een succesvolle collumniste in New York die verslag doet over het glamourleven van de jetset. Maar bij aanvang van het boek wordt al snel duidelijk dat Hannah dit leven achter zich heeft gelaten en een radicale ommezwaai heeft gemaakt. Hannah wil namelijk een boek schrijven over enkele schrijfsters die ieder voor zich op mysterieuze wijze zijn verdwenen. Wat we tevens te weten komen is dat Hannah een geheim met zich meedraagt uit de tijd dat ze als twaalfjarig meisje nog in België woonde en dikke vriendinnen was met Sophie. Ook deze Sophie is op een dag spoorloos verdwenen.
De verschillende verhaallijnen worden door Sarah Meuleman haast parallel aan elkaar via korte hoofdstukjes gebracht. Het gevolg is dat de lezer alert moet blijven en elke keer opnieuw dient te schakelen naar de juiste personages en handelingen. En hoewel Meuleman deze constructie vaardig in elkaar heeft gezet haalt het op sommige momenten toch de vaart uit het verhaal of leidt het tot verwarring wanneer je er na enkele alinea’s achter komt dat je het verkeerde personage in gedachten had. Daar staat tegenover dat juist door deze vorm van beurtelings flashbacks over Sophie en de schrijfsters afgewisseld met de moeilijkheden die Hannah in New York heeft er overeenkomsten naar de oppervlakte komen die anders niet zouden opvallen.
Want zoals het er alle schijn van heeft dat het tussen Hannah en Sophie de verkeerde kant op is gegaan, dreigt het nu ook verkeerd af te lopen met Hannah na de welhaast impulsieve keuze die ze heeft gemaakt om met alles te breken. Het lukt haar maar niet om een goede start met haar boek te maken en ze begint zichzelf te verwaarlozen. Drugs houdt haar op de been maar heeft tegelijkertijd het hallucinerende effect dat zij grip op de realiteit verliest. Passages uit het leven van de schrijfsters die zij als onderwerp voor haar boek heeft uitgekozen lijken zich te vermengen met de uitzichtloze situatie waarin zij terechtkomt. Voor ons blijft het tot het einde toe raden naar wat er precies tussen Hannah en Sophie is voorgevallen, maar het staat als een paal boven water dat Hannah keihard geconfronteerd wordt met de keuzes die ze toen heeft gemaakt en dat ze er nu alsnog aan ten onder dreigt te gaan.
Het knappe aan de schrijfstijl van Meuleman en de manier waarop ze het verhaal brengt is dat het voor mij eigenlijk niet uitmaakt wat er gebeurd is, lang geleden in België tijdens alle commotie rondom de gruwelen van Marc Dutroux die toen aan het licht kwamen. Er is iets mis met Hannah, net zoals er iets mis was met de schrijfsters waardoor ze gefascineerd is geraakt. Geplaagd door depressies of andere vormen van ‘Weltschmerz’ lukt het hen niet zich te schikken in hun lot, wat dat dan ook is. Zal Hannah hun voorbeeld volgen alsook dat van Sophie en op een dag besluiten te verdwijnen? Wat mij betreft was dit, binnen de context van de vertelling, een bevredigende invulling geweest.
Sarah Meuleman besloot echter anders en komt met een afronding aanzetten die mij niet weet te overtuigen. Gedeeltelijk omdat ik het niet helemaal snap (zonder de plot te verklappen kan ik daar echter nu niet verder op in gaan) echter vooral omdat ik het te gekunsteld vind overkomen. Ergens jammer, maar al het voorgaande in ogenschouw nemend kan ik er mee leven. Op de laatste twintig bladzijdes na heb ik voldoende moois gelezen in deze overtuigende debuutroman.
Daarom als laatste een voorbeeld van een prachtige zin (het boek staat er vol mee) die er voor mij uitsprong en ook nog eens de kern raakt:
De gruwel wil beschreven, pijn is dol op taal.
[p.50, De zes levens van Sophie, Sarah Meuleman]
België, jaren negentig, het tijdperk-Dutroux. Hannah en Sophie zijn twaalf en delen alles met elkaar, zoals alleen twaalfjarige meisjes dat kunnen. Als Hannah valt voor de charismatische Damiaan, verandert hun vriendschap. Dan, na een nachtelijk dorpsfeest, komt Sophie niet meer thuis.
Achttien jaar later woont Hannah in New York. Ze is succesvol als columnist voor een modeblad, maar besluit het roer drastisch om te gooien. Ze trekt zich terug in een kamer in Brooklyn om een biografie te maken over beroemde schrijfsters: Agatha Christie, Barbara Follett, Virginia Woolf. Drie vrouwen die worstelden met vragen over familie, trouw en ambitie; drie schrijfsters die op een dag spoorloos verdwenen.
De zes levens van Sophie
Sarah Meuleman
Uitgever Lebowski
ISBN 9789048820627