Waar ik een zwak voor heb zijn mensen die durven aan te geven dat ze iets niet begrijpen. Bepaalde onderwerpen kunnen zo complex zijn dat het bijna een wonder is dat er nog personen zijn die aangeven het wel te begrijpen. Toch wemelt het vaak van de deskundigen en expert die precies weten hoe de vork in de steel zit, ongeacht welk onderwerp er voorbij komt. Ik begrijp dat niet.
De afgelopen dagen las ik het boek Het zijn net mensen door Joris Luyendijk. Het gaat over zijn jaren die hij als correspondent doorbracht in het Midden-Oosten. Centraal staat zijn groeiende onmacht op een juiste wijze verslag te kunnen doen van het alledaagse leven en de belangrijkste gebeurtenissen aldaar. Belangrijkste struikelblok is de discrepantie die er is tussen datgene waarvan ‘de media’ menen dat het nieuws is tegenover de volgens Luyendijk belangrijkere zaken waarover niet geschreven wordt maar die de situatie in deze regio beter zouden verklaren. Met het laatste doelt hij op het feit dat veel Arabische landen een dictatuur zijn waar het onmogelijk is betrouwbare informatie te verzamelen en de bezetting door Israël van Palestijnse gebieden.
Voor beide zaken geldt dat het onmogelijk is om er dagelijks verslaggeving over te doen omdat ze niet beantwoorden aan de ongeschreven wetten van wat ‘nieuws’ zou zijn:
Als iets afwijkt van het alledaagse en er circuleert controleerbare informatie, kan het ‘nieuws’ worden. Maar om nieuws te blijven moet een kwestie in beweging zijn. ‘We’re following this story closely’, zeggen ze bij CNN en zonder ontwikkelingen valt er niets te volgen.
[p.91, Het zijn net mensen, Joris Luyendijk]
Luyendijk is van mening dat juist het feit dat de nieuwswaardige gebeurtenissen zich afspelen in gebieden van dictatuur en bezetting zou moeten rechtvaardigen dat er meer over geschreven dient te worden. Maar hoe? Vanwege censuur en intimidatie door de staat is het erg moeilijk om inwoners te bewegen andere geluiden te laten horen dan wat er via officiele kanalen verspreid wordt. Hoe kom je erachter of de gewone man/vrouw in de straat achter het regeringsbeleid staat wanneer alles en iedereen gecontroleerd wordt? De jaren in het Midden-Oosten maken Luyendijk duidelijk dat het leven in een dictatuur en onder bezetting geweldige impact heeft op de bevolking maar dat dit niet duidelijk gemaakt kan worden via de normale nieuwskanalen. Daarvoor is het te statisch. Nieuws kenmerkt zich door dynamiek.
Hierdoor valt het Luyendijk steeds moeilijker om op een correcte wijze verslag te doen van de gebeurtenissen in het Midden-Oosten die hij zo graag beter zou willen verklaren in plaats van alleen maar de voorgekauwde nieuwsfeiten te brengen. Of waarvan hij zelfs op z’n tijd zou willen aangeven dat het hem (net als alle andere correspondenten ter plaatse) aan kennis ontbreekt om een en ander goed te kunnen duiden. Voor het behoud van zijn baan is het ook nog eens beter om niet al te vaak met deze onwetendheid te koop te lopen:
Als de vraag komt hoe het zit in jouw gebied, wordt het niet op prijs gesteld als je zegt: ‘Dat kan ik niet weten.’ Het mag een keer als leuk tegengeluid, maar íedere keer? Dan loop je het risico dat de hoofdredactie bij de volgende bezuinigingsronde vraagt: waarom investeren we in jou als je het nooit weet?
[p.95, Het zijn net mensen, Joris Luyendijk]
Er wordt zodoende een situatie in stand gehouden van schijnnauwkeurigheid. De correspondenten op locatie ontbreekt het aan mogelijkheden om beter verslag te doen, waardoor ze niet veel meer kunnen doen dan gebruik maken van de informatie die hen door de persbureau’s wordt aangereikt.
Het beeld van correspondenten is dat zij ‘het verhaal’ hebben, maar in werkelijkheid is nieuws als een lopende band in een broodjesfabriek. Achteraan staan de correspondenten en wij doen wel alsof we dat halfje wit zelf hebben gebakken, maar in feite hebben we er alleen de verpakking omheen gedaan.
[p.176, Het zijn net mensen, Joris Luyendijk]
Te lezen dat dit ‘nieuws’ in veel gevallen niet veel meer is dan gefilterde en gemanipuleerde informatie door de verschillende partijen waarover bericht wordt, maakt het nog een graadje erger. Ondanks dat het boek met humor geschreven is wordt je er niet vrolijker van.
Vijf jaar lang was Joris Luyendijk correspondent voor het Midden-Oosten. Hij sprak met stenengooieres en terroristen, met taxichauffeurs en professoren, met slachtoffers, daders en hun familie. Hij ondervnd aan den lijve dictatuur, bezetting, terreur en oorlog. Hoe meer hij meemaakte, hoe verbaasder hij raakte. Wat gaapte er een kloof tussen wat hij als correspondent ter plekke waarnam, en wat hij daarvan terugzag in de media.
In Het zijn net mensen laat Luyendijk met pakkende voorbeelden en vol humor zien hoe de media ons een gefilterd, vervormd en gemanipuleerd beeld van het Midden-Oosten geven.
Het zijn net mensen
Joris Luyendijk
Uitgever Podium
ISBN 9789057593161
~ ~ ~