Broederliefde
Soms lees ik een boek waarin vanalles voorbij komt maar waar één scene blijft napruttelen in mijn hoofd en dat al het andere geleidelijk naar de achtergrond brengt. Vaak hoeft dat niet eens een onderwerp te zijn dat de schrijver nadrukkelijk in zijn roman heeft verwerkt. Het kan een schijnbaar1 willekeurige passage zijn waar de meeste lezers overheen lezen maar die bij mij iets in werking zet zonder dat ik het zelf meteen in de gaten heb. Terwijl ik nietsvermoedend doorlees en probeer te achterhalen hoe het verhaal in elkaar steekt is er tegelijkertijd een proces in gang gezet dat achteraf bezien voor mijn beeldvorming het belangrijkste blijkt te zijn. Zo las ik ooit een toekomstverhaal over 3D printing maar raakte ik vooral gefascineerd hoe een van de personages hierover verslag deed op haar website waardoor mijn enthousiasme voor het bloggen verder werd aangewakkerd. Wellicht zal iedere lezer iets dergelijks herkennen.
Bij Net veertien is me iets soortgelijks overkomen. Nadat ik het boek gelezen had kwam ik bij het terugbladeren op zoek naar stukken tekst die ik eventueel zou kunnen gebruiken voor deze boekbespreking elke keer opnieuw uit bij de volgende zinnen:
Na mams dood kroop jij je boeken in. Ik rende af en toe naar buiten. Jij wilde verdwijnen in verhalen. Ik wilde op mijn skateboard vliegen. […] Ik wilde ooit worden zoals jij. Jij wilde niets meer worden. Jij at zonder iets te zeggen. Ik praatte honderduit. Ik wilde dat jij mijn grote sterke broer zou zijn. Jij wilde van niemand meer iets zijn.
[p.148, Net veertien]
Jonathan en Stefan, de twee broers in het verhaal geschreven door André Platteel, schelen acht jaar2 in leeftijd. In deel 1 is Jonathan aan het woord die op dat moment (we spreken over 1983) veertien jaar jong is. In het tweede deel, we zijn inmiddels in 1991 aanbeland, is het Stefan die nu veertien jaar is. In de tussenliggende tijd is hun moeder komen te overlijden en is Stefan ongeneeslijk ziek. Heftig. En ook nog eens veel rauwer en down to earth beschreven dan het mysterieuze Alles hiervoor, de vorige roman van Platteel.
Toch bleef ik zoals gezegd terugkomen bij die paar zinnen op bladzijde 148. Waarom? Het antwoord vond ik dicht bij huis. Omdat het zo verdomd herkenbaar was.
Ik heb ook een broer. We schelen zes jaar. Geen acht. Onze moeder leeft nog. Bij mijn weten is mijn jongere broer niet ongeneeslijk ziek. Niet echt veel overeenkomsten met de situatie waarin Jonathan en Stefan zich bevinden. Toch zijn er die wel degelijk. Mijn moeder heeft namelijk jarenlang depressieve buien gehad terwijl wij nog thuis woonden. Dat heeft veel impact op ons gezinsleven gehad. Alleen wat ik toen niet in de gaten had en me pas veel later realiseerde was hoe ik me in mezelf teruggetrokken had en wat dit voor mijn jongere broer heeft betekend. In plaats van steun bij elkaar te zoeken (wat we incidenteel heus wel deden, maar veel te weinig om te beklijven) gingen we ieder onze eigen weg. Het leeftijdsverschil heeft daar zeker een rol bij gespeeld. Maar juist daardoor had ik er meer moeten zijn voor hem. Ik kroop echter in mijn boeken. Hij ging naar buiten met zijn skateboard.
Net veertien werd aldus voor mij veel meer een verhaal over de onmacht tussen twee broers om nader tot elkaar te komen dan misschien de bedoeling was. Hoewel. Nu ik een zoveelste keer her en der stukken teruglees begin ik patronen te ontdekken. In het deel van Jonathan zien we dat Stefan slechts een bijrol vervuld. Omgekeerd krijgt Jonathan een belangrijke rol toegemeten wanneer Stefan aan het woord is. Het jongere broertje kijkt op naar zijn oudere broer. De oudere broer kijkt weg van hem en is alleen met zichzelf bezig. Een klassiek thema. Pijnlijk herkenbaar ook. En voor wie de voetnoot gelezen heeft een zoveelste bewijs dat goede schrijvers zelden of nooit schijnbaar willekeurige passages opnemen.
Net veertien, Platteels tweede roman, is het confronterende portret van twee broers die opgroeien in een volkswijk. Jonathan gaat op zijn veertiende op seksuele ontdekkingstocht. Acht jaar later strijdt Stefan op zijn veertiende tegen de dood. Wat beide broers bindt, is het verlangen om te leven, voorbij de eindigheid.
Net veertien is een even rauwe als tedere coming of age-roman, geschreven in een levensdriftige stijl waarin wordt afgerekend met de gedachte dat er ook maar iets definitief kan sterven.
Net veertien
André Platteel
Uitgever Magonia
ISBN 9789492241122