De gijzelaar — Karin Giphart
Groenendijk Girls
Home
Het was Eerste Kerstdag 2016. De dvd-box van Game of Thrones lag prominent naast de TV. We maakten ons klaar voor een dagje binge-watchen. Vorig jaar waren we voor ons doen gebruikelijk laat aangehaakt bij deze serie en rond de jaarwisseling hadden we de eerste vijf seizoenen al achter de rug. Nu stond dan eindelijk het zesde seizoen op het programma. Of zullen we helemaal vooraan beginnen? vroeg mijn Inge. Ja, grapte ik, en dan doen we dat volgend jaar ook weer wanneer seizoen 7 beschikbaar is. Een nieuwe traditie is geboren! Maar ze was serieus, en ik had er ook wel oren naar. Hoewel dat waarschijnlijk meer te maken had met vluchtgedrag.
Zou je eigenlijk niet aan een boekbespreking moeten werken?
Ik nestelde me tegen beter weten in toch op de bank en negeerde het zeurderige stemmetje in mijn hoofd dat van geen ophouden wist.
Al die stemmetjes in haar hoofd. Alsof ze eigenlijk een optelsom is van een scala aan persoonlijkheden. Alsof ze een democratie is, nee, een dictatuur met verschillende rebellerende partijen die het altijd beter weten.
[p.77, De gijzelaar, Karin Giphart]
Omdat we zo in spanning zaten of John Snow het er levend vanaf had gebracht zijn we uiteindelijk toch maar met seizoen 6 begonnen. Tien afleveringen later was het alweer voorbij en kon ik alsnog aan mijn boekbespreking beginnen. In de roman De gijzelaar is het Jowi Groenendijk die met haar dochter Julia ook een kersttraditie heeft. Samen kijken zij ieder jaar opnieuw naar Gilmore Girls. Ik had er nooit van gehoord en heb het moeten opzoeken. Het duurde even voordat ik doorhad dat alle hoofdstukken in De gijzelaar titels hebben van afleveringen uit Gilmore Girls.
Waarom suggereer je hier dat je meteen na GoT begonnen bent met deze bespreking? Durf je niet toe te geven dat het weer eens last-minute werk is zoals gewoonlijk? Oké, je kunt terecht wat excuses opvoeren in verband met de aanstaande verhuizing, maar een iets betere planning zou niet verkeerd zijn. Tenslotte stond het al een hele tijd in je agenda.
The door
Dit jaar lijkt er echter gebroken te worden met de Gilmore Girls-traditie in huize Groenendijk. Met de komst van Lotte, de vriendin van Julia, wordt er een wig gedreven in de hechte relatie die Jowi met haar dochter heeft. Niet alleen besluit Julia de kerstdagen grotendeels bij de ouders van Lotte door te brengen, als klap op de vuurpijl (of is piek op de kerstboom toepasselijker?) wordt ook nog medegedeeld dat de twee geliefden van plan zijn om gaan samen te wonen. Midden in de discussie die alles in zich heeft om tot een volwaardige ruzie te escaleren gaat de telefoon. Het is Jowi die tegen alle huisregels in toch opneemt en een bekende stem uit een nog niet zo lang vervlogen verleden hoort die haar om hulp smeekt. Noodgeval, dus Jowi moet gaan.
Wanneer ze de deur achter zich dichttrekt zijn we bijna op de helft van De gijzelaar. Het doet de anonieme observeerder die geregeld in een ander lettertype commentaar geeft op het relaas van (door?) Julia verzuchten dat het ook wel tijd werd.
Beetje geforceerd met die deur als je het mij vraagt (hoewel je dat nooit zou doen), maar waarom ook niet? Wel een mooi bruggetje naar die extra verteller in de roman. Vraag jij je ook net als ik af wie dat zou kunnen zijn?
No one
Jowi is traumatherapeute en heeft zich gericht op de begeleiding van asielzoekers. In De gijzelaar komt ze zelf in een stressvolle situatie terecht die maar ternauwernood goed afloopt (vanuit het perspectief van Jowi althans). Aan het eind van het boek wordt duidelijk dat Jowi inmiddels in therapie is en met die kennis zou je met terugwerkende kracht kunnen concluderen dat de commentaren die bij het verhaal geleverd worden van haar psychologe afkomstig zijn? Maar is dat wel zo?
Knap hoe je het laat klinken alsof het opgeschreven is terwijl het gebeurt.
[p.82, De gijzelaar, Karin Giphart]
De opmerking van Julia dat ‘iemand zijn eigen therapeut was en zichzelf behandelde voor traumaverwerking’ kan ook suggereren dat Jowi al een hele tijd in een veel diepere existentiële crisis is geraakt dan de op zich luchtige vertelling doet vermoeden. Misschien duiden de hints naar de stemmetjes in haar hoofd in combinatie met de vele terzijdes er wel op dat er sprake is van een soort gespleten persoonlijkheid. Waarin de Jowi-therapeut probeert de Jowi-cliënt-die-langzaam-afglijdt voor erger te behoeden.
Hahaha, nou het klinkt voor mij eerder alsof ze gewoon knettergek is met die stemmetjes in haar hoofd. Probeer jij er maar een mooie draai aan te geven, mij fop je niet hoor Peter-die-overal-een-rationele-oplossing-voor-denkt-te-vinden.
The broken man
Toen ik de achterflap las voordat ik aan het verhaal begonnen was moest ik denken aan de film Death and the maiden met Sigourney Weaver in de hoofdrol. Dit speelt zich af in een niet nader genoemd Zuid-Amerikaans land waar de echtgenoot van Sigourney op een avond iemand mee naar huis neemt in wie zij de man meent te herkennen die haar twee weken lang heeft gemarteld en verkracht tijdens de militaire junta. In het gelijknamige toneelstuk blijft onduidelijk of zij gelijk heeft, terwijl het in de film uiteindelijk wel duidelijk wordt.
Ik was benieuwd of Karin Giphart in De gijzelaar eenzelfde dilemma zou aansnijden en dit tot het hoofdthema van haar boek zou maken. Dat is niet het geval. Ja, er is een voormalig asielzoeker die ooit door Jowi is geholpen en nu tolk is en in die hoedanigheid in contact is gekomen met een vluchteling die volgens hem de moordenaar van zijn familie is. En ja, Jowi wil vanzelfsprekend weten of hij zich niet vergist.
‘Zijn ogen staan hetzelfde. Het is dezelfde man, ik zweer het op het graf van mijn moeder en mijn vader. Stel dat hij zegt: ik ben niet meer die man. Het is al jaren geleden en ik ben veranderd. Dan nog, Jowi, dan nog. Zijn ogen staan hetzelfde, zou mijn moeder zeggen.
[p.164, De gijzelaar, Karin Giphart]
Maar het voelt niet aan alsof dit het centrale vraagstuk is. Al snel geeft de vluchteling zelf (per ongeluk weliswaar) openheid van zaken en hoeven we ons niet meer af te vragen wie er gelijk heeft. De vraag is dan wat Jowi gaat doen. Hoe kan zij de tolk die zijn familie verloren heeft ervan weerhouden wraak te nemen? Mooi is het vervolgens hoe Giphart de situatie compleet weet te kantelen waardoor het plotseling Jowi is die tegen zichzelf in bescherming genomen moet worden om niet iets onherroepelijks te doen. Iets waartoe wij haar als lezers ondertussen best wel in staat zien gegeven wat wij over haar te weten zijn gekomen sinds ze naar Groningen is verhuisd.
Doe je dat expres? Dat subtiel strooien met die wetenswaardigheden die je ogenschijnlijk uit het hoofd weet op te lepelen? Als ik je op de man af zou vragen of je die film uberhaupt wel gezien hebt (laat staan het toneelstuk) wat is dan daarop je antwoord? Nou?
Blood of my blood
Gered door de bel(toon). Gilmore Girls gaat over een alleenstaande moeder Lorelai en haar dochter Rory:
Thirtysomething Lorelai Gilmore (Lauren Graham) has made her share of mistakes in life, but she has been doing her best to see that her college-bound daughter — and best friend in the world — Rory (Alexis Bledel), doesn’t follow in her footsteps. […] From the beginning, this unique mother-daughter team has been growing up together.
[http://www.tv.com/shows/gilmore-girls/]
Dus wat is er toepasselijker dan dat Julia haar moeder (onbewust) tot hulp schiet door haar te bellen net op het moment dat Jowi op het punt staat een daad met verstrekkende gevolgen te begaan.
‘Mama.‘
[p.192, De gijzelaar, Karin Giphart]
Weer dat woordje. Klein maar groot. Typisch. Geen ander woord zou nu doordringen. En dan waagt Julia het ook nog eens om een geheim wapen in te zetten. Zachtjes begint ze te zingen.
Misschien dat het hier in deze bespreking wat gekunsteld of geforceerd overkomt hoe Karin Giphart haar roman gemodelleerd heeft naar Gilmore Girls. Dat ligt dan aan mij.
Goh, wat een bescheidenheid ineens. Iets goed te maken?
De gijzelaar heb ik ervaren als een uiterst prettig boek om te lezen. Er zit ondanks het feit dat de handeling zich slechts binnen één dag afspeelt voldoende vaart in om je nergens te vervelen. Het spel met de verschillende vertelperspectieven geeft het geheel iets spannends omdat (in ieder geval voor mij (en jij niet alleen hoor)) het niet altijd even duidelijk is wie er nu aan het woord is. Het was reden om meerdere malen terug te bladeren om gedeeltes over te lezen hoe het misschien in elkaar zou kunnen zitten. Ook ben ik gecharmeerd van de soort humor die Giphart gebruikt. Veel tongue-in-cheek en tussen de regels door. Naar mijn idee niet omdat het anders te zwaar zou worden, maar eerder omdat het past bij de manier waarop Jowi zich staande probeert te houden in een periode dat zij door een dal gaat zonder dat volledig te willen erkennen (of te kunnen herkennen). Een geslaagde eerste kennismaking wat mij betreft.
Daar sluit ik me voor de verandering eens helemaal bij aan.
Dat is ook voor de eerste keer.
Jowi Groenendijk is een succesvol traumatherapeute, gespecialiseerd in psychische schade bij asielzoekers. Ze heeft een nieuwe praktijk geopend in Groningen, dicht bij Ter Apel, maar vult haar dagen met alles behalve therapie geven. Ze herkent zichzelf niet meer. Ze snauwt tegen haar puberdochter en houdt de vluchtelingen en hun ellende op afstand.
Dan krijgt ze op Eerste Kerstdag een telefoontje van een voormalige cliënt. Hij wil dat ze onmiddellijk naar Ter Apel komt. Hij zegt dat zij de enige is die kan helpen. En dus gaat ze.
De gijzelaar
Karin Giphart
Uitgever Nieuw Amsterdam
ISBN 9789046821336