En zodoende
Als klein jongetje liep ik ooit de plaatselijke kruidenierswinkel binnen terwijl mijn oma (van moederskant) in gesprek verwikkeld was met de eigenaresse. Het ging over een gemeenschappelijke kennis die onlangs overleden was. Erg jong, erg onverwachts en onder tragische omstandigheden. Na afloop viel er een stilte die mijn oma doorbrak met de woorden ‘En zodoende’. Voor mij een vertrouwde afsluiter.
En zodoende.
Ik weet nog goed dat we onderling (met mijn neefjes en nichtjes dus) altijd moesten lachen als mijn oma ‘En zodoende’ zei. Dat deed ze op een heel bijzondere manier die we ieder op zich probeerden na te doen zonder dat het iemand van ons lukte om ook maar in de buurt te komen van hoe mijn oma het zei. Misschien dat het kwam omdat we boven de imitatie uit altijd mijn oma hoorden die aldus het laatste woord had.
Mijn oma gebruikte het steevast wanneer er weer eens een bijzonder ongelukkig incident (vaak met dodelijke afloop) ter sprake werd gebracht. ‘Heb je het al gehoord van de dochter van die en die?’ ‘Weet je wat ik vanmiddag op de terugweg uit de stad zag?’ ‘Wat ik nu toch gelezen heb!’ Niet dat ik dat toen wist. Ik vond het gewoon grappig hoe ze dat zinnetje uitsprak.
Slechts twee woorden, maar toch is het genoeg om mijn oma helemaal terug te halen ondanks dat ze ons al vele jaren geleden ontvallen is kort nadat mijn opa het tijdelijke met het eeuwige verruild had.
En zodoende.
Vanochtend, in het vliegtuig onderweg van Cluj naar Dortmund las ik over Billy Pilgrim. Tijdens de bruiloft van zijn dochter wordt hij ontvoerd door buitenaardse wezen. Hij brengt vele jaren door met hen op hun thuisplaneet Tralfamadore voordat hij weer teruggebracht wordt naar de aarde. Omdat dit alles in een tijdslus of tijdskronkel is voorgevallen heeft niemand zijn afwezigheid in de gaten. In aardse tijd is hij slechts een fractie van een seconde weggeweest.
Een van de dingen die Billy leert van de Tralfamadoriërs is hun kijk op leven en dood. In zijn eigen woorden:
‘The most important thing I learned on Tralfamadore was that when a person dies he only appears to die. He is still very much alive in the past, so it is very silly for people to cry at his funeral. All moments, past, present, and future, always have existed, always will exist.’
[p.19, Slaughterhouse 5, Kurt Vonnegut]
Of het klopt weet ik niet, en het haar vragen kan ik ook al niet meer, maar ik heb het idee dat mijn oma wel wist hoe de wereld in elkaar stak. Wij allen als onmachtige individuen waren een speelbal van het lot. Ging het ons goed, dan hadden we geluk. Viel ons ongeluk ten deel dan hadden we dat maar te accepteren. Zij had niet de illusie dat we ons leven daadwerkelijk konden beïnvloeden. Niet door te proberen jezelf en degenen die je lief zijn tegen vanalles te beschermen. En zeker niet door een onvoorwaardelijk geloof in iets hogers wat ons zou beschermen of troost kon bieden. Het gaat zoals het gaat.
Waarmee niet gezegd is dat dat haar depressief stemde. Integendeel, ze genoot van elke minuut. Want ze realiseerde zich dat het elke volgende minuut zomaar afgelopen kon zijn. Voor ons allemaal.
En zodoende.
Billy Pilgrim staat na zijn ontmoeting met de Tralfamadoriërs anders in het leven:
‘Now, when I myself hear that somebody is dead, I simply shrug and say what the Tralfamadorians say about dead people, which is “So it goes.“ ‘
[p.20, Slaughterhouse 5, Kurt Vonnegut]
So it goes. En zodoende.
Twee gelijke vruchten van een vergelijkbare boom.
Prisoner of war, optometrist, time-traveller — these are the life roles of Billy Pilgrim, hero of this miraculously moving, bitter and funny story of innocence faced with apocalypse. Slaughterhouse 5 is one of the world’s great anti-war books. Centring on the infamous firebombing of Dresden in the Second World War, Billy Pilgrim’s odyssey through time reflects the journey of our own fractured lives as we search for meaning in what we are afraid to know.
Slaughterhouse 5
Kurt Vonnegut
Uitgever Vintage books
ISBN 97800998002000