To see or not to see…
Op het nieuws hoor ik dat de film J’accuse van regisseur Roman Polanski toch naar Nederland komt. De titel refereert naar het gelijknamige pamflet geschreven door Emile Zola naar aanleiding van de Dreyfus-affaire in Frankrijk. De legerofficier Alfred Dreyfus werd eind 19de eeuw valselijk beschuldigd van verraad en pas in 1906 vrijgelaten van Duivelseiland waar hij vele jaren opgesloten was. De affaire verdeelde Frankrijk tot op het bot.
In het boek De duizelingwekkende jaren — Europa 1900–1914 van Philipp Blom dat ik lees als onderdeel van mijn studie Cultuurwetenschappen aan de OU komt deze affaire al in het eerste hoofdstuk voorbij.
De joodse officier was de ideale zondebok voor een natie die de weg kwijt leek te zijn. Vanaf het moment dat Éduard Drumont (1844–1917) in 1886 zijn bestseller La France juive publiceerde (in 1914 was het boek al tweehonderd keer herdrukt) was het antisemitisme gemeengoed onder nationalisten en conservatieven. […] Dreyfus was geknipt voor allerlei verhalen over samenzweringen, buitenlanders en het internationale grootkapitaal. [p.28]
Emile Zola nam het op voor Dreyfus en dat werd hem niet in dank afgenomen. Uiteindelijk leek het hem verstanding om tijdelijk naar Londen te verkassen totdat de ergste beroering over zijn stellingname voorbij was. Enkele jaren na zijn terugkeer kwam hij om het leven door rookvergifting wegens een verstopte schoorsteen. Later zou blijken dat een dakwerker een stuk hout over de schoorsteen had aangebracht omdat de man niet kon verkroppen dat Zola het opgenomen voor de joodse kapitein.
De filmvertoning leidt overal tot veel discussie. Maar niet noodzakelijk vanwege het onderwerp. Het is de filmmaker zelf die in toenemende mate ter discussie staat vanwege de vele beschuldigingen van verkrachting en seksueel misbruik van minderjarige meisjes.
Het is voor mij nog geen uitgemaakte zaak of ik de film ga zien nu het onderwerp zelf bij uitstek geschikt is in verband met mijn studie. Kan een kunstuiting los gezien worden van de kunstenaar en zijn persoonlijkheid die het tot stand gebracht heeft? Ik ben geneigd te denken dat dit kan. Maar ik vind het allereerst moeilijk voor mezelf te verantwoorden dat ik door te gaan een financiële bijdrage lever aan de inkomsten van een man die iets op zijn kerfstok heeft waar ik moreel gezien ernstige bezwaren tegen heb.
Distribiteur Cinéart zegt er zelf het volgende over:
Cinéart vindt een traditionele release met een campagne in Nederland niet passen bij de film en de maker. “Zoveel controverse rond een filmmaker hebben we nog niet meegemaakt. We hebben eerder films van Polanski vertoond, toen werden er geen vragen gesteld. Met de tijdsgeest van tegenwoordig is het volkomen logisch dat dat nu wél gebeurt. Er is veel tegen in te brengen, maar er zijn ook argumenten vóór. Wij komen er niet helemaal uit.”