VRIJETIJDSBLOGGER

Eer­ste deel – Acht­en­twin­tig­ste hoofd­stuk:

Het­welk han­delt over het nieuw en ver­kwik­ke­lijk avon­tuur dat de pas­toor en de bar­bier in het­zelf­de geberg­te over­kwam

Niet gehin­derd door eni­ge ken­nis ver­keer­de ik altijd in de ver­on­der­stel­ling dat het boek Don Qui­chot voor­na­me­lijk was opge­bouwd uit vele afge­ron­de hoofd­stuk­ken waar iede­re keer Don Qui­chot en/of zijn knecht San­cho cen­traal ston­den en aller­lei avon­tu­ren beleef­den ter­wijl ze door het Spaan­se land trek­ken. Tot een aan­tal hoofd­stuk­ken gele­den leek mijn lees­er­va­ring over­een te komen met het beeld dat ik ervan had. Ik moet dat ech­ter bij­stel­len.

Zo heel af en toe ging een ver­haal over twee of soms drie hoofd­stuk­ken, maar de hoofd­per­so­nen ble­ven onze twee hel­den. Dat is aan het ver­an­de­ren sinds ze het geberg­te Sier­ra More­na zijn bin­nen­ge­re­den. Diep in het meest onher­berg­za­me gedeel­te komen ze in con­tact met de jon­ge­man Car­de­nio die zich heeft afge­zon­derd van alles en ieder­een om alleen te zijn met zijn lief­des­ver­driet. Wat zich pre­cies heeft voor­ge­val­len krij­gen we we niet in één keer te horen. De infor­ma­tie komt dan weer via de her­ders en dan weer via Car­de­nio zelf.

De lot­ge­val­len van Car­de­nio zijn voor Don Qui­chot reden om zich ook plots op een gelij­ke manier in het lief­des­ver­driet te stor­ten omdat hij paral­le­len ziet met roem­ruch­te rid­der­ver­ha­len uit het ver­le­den. San­cho wordt er opuit gestuurd om beves­ti­ging te zoe­ken bij Dul­ci­nea van El Tobo­so dat zij (die van niets weet) gedu­ren­de de afwe­zig­heid van Don Qui­chot niet op de avan­ces van een ande­re aan­bid­der is inge­gaan. Onder­weg ont­moet San­cho de pas­toor en de bar­bier uit zijn dorp die op zoek zijn naar Don Qui­chot omdat ze er niet gerust op zijn dat hij in staat is voor zich­zelf te zor­gen en hem weer terug wil­len bren­gen naar zijn kas­teel.

Omdat de pas­toor een idee heeft hoe ze Don Qui­chot kun­nen mis­lei­den om hem uit het geberg­te te lok­ken wijst San­cho hen de weg waar zijn mees­ter zich ver­schanst heeft. Op hun tocht ont­moe­ten ze Car­de­nio en krij­gen ze van hem uit de eer­ste hand meer details te horen over zijn tries­te geschie­de­nis, waar­van San­cho al het een en ander uit de doe­ken heeft gedaan. Bij aan­vang van dit hoofd­stuk horen ze plots een ander per­soon zich bekla­gen over hoe onrecht­vaar­dig en hard het nood­lot een onschul­dig iemand kan tref­fen:

“O, mijn God! Heb ik dan wer­ke­lijk de plaats gevon­den voor het een­zaam graf waar­in de zwa­re last van dit lichaam, die ik zo node mee­draag ein­de­lijk rus­ten kan? Als de stil­te dezer ber­gen mij niet bedriegt, is het waar. Ach ik arme, wee mij, hoe­veel wel­ko­mer gezel­schap dan enig men­se­lijk wezen zul­len mij deze rot­sen en strui­ken zijn die mij toe­staan met mijn klach­ten mijn onge­luk ten hemel te sla­ken, want geen ster­ve­ling ter aar­de biedt mij raad in twij­fel, troost in leed of hulp in nood!”
[p.202]

Het onher­berg­za­me gebied blijkt een druk­ke ver­za­mel­plek te zijn voor vele slacht­of­fers van menig nood­lot­ti­ge gebeur­te­nis waar het de lief­de betreft, want ook hier is daar spra­ke van zo leert het gezel­schap wan­neer zij con­tact maken met de per­soon die bij een kab­be­lend rivier­tje druk doen­de is de voe­ten te was­sen en hen niet had zien aan­ko­men. Wat zij ech­ter niet zien aan­ko­men is dat de onge­luk­ki­ge aan het water geen jon­ge­man is maar een zeer knap­pe jon­ge­da­me. Na enig aan­drin­gen doet zij haar ver­haal en het wordt voor Car­de­nio al heel snel dui­de­lijk wie zij is.

Daar­voor moe­ten we terug naar hoofd­stuk 24 waar hij ver­tel­de hoe zijn gelief­de Luscin­da nog even moest wach­ten voor­dat zij zich in de echt kon­den ver­e­ni­gen omdat Car­de­nio door zijn vader naar de her­tog gestuurd werd om daar een tijd aan het hof te ver­blij­ven. Een­maal aan het hof raakt Car­de­nio bevriend met Don Fer­nan­do, de jong­ste zoon van de her­tog. Deze is op zijn beurt tot over de oren ver­liefd op de doch­ter van een rij­ke boer en heeft zijn zin­nen op haar gezet ondanks dat zijn vader de her­tog, indien dit hem ter ore zou komen geen toe­stem­ming zou geven voor een huwe­lijk omdat de boe­ren­fa­mi­lie, hoe rijk ook geen par­tij voor zijn zoon zou zijn. Don Fer­nan­do weet ech­ter het boe­ren­meis­je in bed te pra­ten met de belof­te haar te huwen. Na geda­ne (sek­su­e­le) zaken maakt hij zich ech­ter uit de voe­ten, het meis­je met een gebro­ken hart en ont­eerd ach­ter­la­tend.

Wel­nu, laat dat nu juist de beval­li­ge jon­ge­da­me aan de oever zijn die zij hier bij toe­val ont­moet heb­ben. Haar naam is Doro­tea en nadat zij heeft ver­teld hoe Don Fer­nan­do haar op slink­se wij­ze bedro­gen heeft en ver­vol­gens ver­dwe­nen is, ont­vlucht zij met hulp van een boe­ren­knecht haar ouder­lijk huis op zoek naar haar gevlo­gen ver­lei­der. Enke­le dagen later komt zij aan in het stad­je waar ze hoort dat Don Fer­nan­do inmid­dels in het huwe­lijk is getre­den met Luscin­da, de aan­staan­de bruid van Car­de­nio. Ook weet ze te ver­tel­len wat er in de brief stond die Don Fer­nan­do bij toe­val in han­den kreeg toen Luscin­da in kat­zwijm viel. De inhoud was voor hem reden om aller­eerst Luscin­da aan te val­len ter­wijl ze nog bui­ten bewust­zijn was en toen hij hier­van weer­hou­den werd door de omstan­ders zijn kers­ver­se bruid ach­ter te laten en te ver­dwij­nen. Ook Luscin­da ver­trok in het geniep een­maal zij weer bij ken­nis was, dit tot wan­hoop van haar ouders.

Doro­tea, die nog eni­ge hoop had Don Fer­nan­do te vin­den en hem mis­schien over te halen als­nog met haar in het huwe­lijk te tre­den nu de hele cere­mo­nie met Luscin­da op een fias­co was uit­ge­lo­pen, moest helaas onder­dui­ken omdat de stads­om­roe­per mel­ding maak­te van een belo­ning voor wie haar kon vin­den. Ook zij trok zich terug in het Sier­ra Moreno geberg­te waar ze aller­eerst las­tig geval­len werd door de boe­ren­knecht die al die tijd haar trouw ver­ge­zeld had maar nu zijn kans zag om van de situ­a­tie mis­bruik te maken. In de wor­ste­ling die onstond wist Doro­tea met al haar kracht hem van zich af te duwen recht een afgrond in waar ze hem aan zijn lot over­liet. Daar­na zocht ze, ver­kleed als jon­ge­man emplooi bij een vee­boer die helaas voor haar op een gege­ven moment ach­ter haar ware geslacht kwam en het ook niet kon laten zijn hand­jes thuis te hou­den. Opnieuw nam ze de vlucht en trok ver­der het geberg­te in alwaar zij zich vei­lig waan­de tot­dat zij ont­dekt werd tij­dens het was­sen van haar voe­ten.

Het is mooi hoe je door deze ver­an­de­rin­gen van per­so­na­ges die ieder op zich hun deel van het ver­haal ver­tel­len gaan­de­weg het tota­le plaat­je en al wie erbij betrok­ken was van­uit wis­se­lend per­spec­tief mee­krijgt. Ik had dat zoals gezegd niet ver­wacht toen ik dit boek ging lezen en het maakt de lees­er­va­ring alleen maar rij­ker. Het lijkt me dat er nog geen ein­de geko­men is aan deze geschie­de­nis die begon bij Car­de­nio en ik ben benieuwd hoe het ver­der gaat en wat voor rol deze nieu­we per­so­na­ges in het ver­de­re ver­loop van het boek gaan spe­len.

~ ~ ~

Eer­ste deel – Zeven­en­twin­tig­ste hoofd­stuk:

Hoe de pas­toor en de bar­bier hun zin door­dre­ven, en ande­re gebeur­te­nis­sen waar­dig in deze scho­ne his­to­rie ver­haald te wor­den

Ergens hal­ver­we­ge het onder­ha­vi­ge hoofd­stuk valt het ver­haal even stil voor een onder­bre­king door de ver­tel­ler van dienst die voor hij ver­der gaat wil weten of hij niet al te uit­voe­rig zijn lij­dens­weg uit de doe­ken doet:

Ik hoop, mij­ne heren, dat ik u niet ver­moei met deze uit­wei­din­gen; mijn ver­driet is niet van dien aard dat ik het in een paar woor­den ter­loops zou kun­nen of wil­len ver­ha­len; iede­re klei­nig­heid lijkt mij een lan­ge rede waard.
[p.199]

Ondanks de tegen­wer­pin­gen van de toe­hoor­ders ‘dat de bij­zon­der­he­den die hij ver­tel­de hun zeer behaag­den, omdat ze zo belang­wek­kend waren dat ze niet ver­dien­den stil­zwij­gend te wor­den voor­bij­ge­gaan en even­zeer de aan­dacht waard waren als de kern van het ver­haal’, ga ik als­nog een poging wagen in enke­le woor­den te schet­sen wat Car­de­nio, want hij is het die zo omstan­dig zijn ver­haal doet, is over­ko­men.

Maar eerst even terug naar de pas­toor en de bar­bier die San­cho bij toe­val heeft ont­moet bij de Jonas-her­berg en die hem weten te over­tui­gen dat het beter is niet ver­der te rei­zen naar de scho­ne Dul­ci­nea (de woor­den van Don Qui­chot) maar terug te keren naar het deso­la­te geberg­te waar hij zijn mees­ter heeft ach­ter­ge­la­ten in stij­gen­de waan­zin. Zij heb­ben name­lijk een list. De pas­toor zal als jonk­vrouw ver­momd op het gemoed van Don Qui­chot inpra­ten en hope­lijk zoda­nig zijn rid­der­lij­ke eer weten te raken dat hij bereid is met ‘haar’ mee te gaan naar de stad. Aldaar den­ken zij hem de gewens­te hulp te kun­nen bie­den.

Na wat gesteg­gel onder­weg over wie als wie ver­kleed zal gaan (de pas­toor krijgt twij­fels of hij als gods­dien­stig per­soon wel de juis­te keu­ze heeft gemaakt om als vrouw te gaan) berei­ken ze na een dag rei­zen de plek die San­cho gemar­keerd heeft waar hij Don Qui­chot terug kan vin­den. Opnieuw beslui­ten ze tot een klei­ne aan­pas­sing van hun plan van aan­pak. Het lijkt hun beter dat San­cho aller­eerst voor­uit zal rij­den om Don Qui­chot te ver­tel­len dat zijn Dul­ci­nea die wel­is­waar schoon en aan­bid­de­lijk is (zijn woor­den) het lezen en schrij­ven niet mach­tig is, en dat zij hem daar­om ‘op straf­fe van in onge­na­de te val­len, beval op staan­de voet voor haar te ver­schij­nen’. Dat zou mis­schien al vol­doen­de zijn voor hem om het geberg­te te ver­la­ten zon­der dat het tot een ver­kleed­par­tij hoeft te komen.

In afwach­ting zoe­ken de pas­toor en de bar­bier een ver­koe­lend plek­je in de scha­duw op omdat het ook in die tijd al ver­schrik­ke­lijk heet kon zijn in augus­tus. Nog voor­dat zij goed en wel geze­ten zijn horen ze de klan­ken van een instru­ment dat een tries­ti­ge melo­die speelt. Niet veel later gevolgd door min­stens even droef­gees­tig gezang. Als zij op zoek gaan naar wie daar zo mooi zingt, vin­den zij een jon­ge­man waar­in de pas­toor onmid­del­lijk Car­de­nio her­kent, daar San­cho al veel over hem heeft ver­teld tij­dens hun tocht terug naar de Sier­ra More­na. Car­de­nio, die zich wel­is­waar ver­won­der­de over het feit dat deze toe­val­li­ge voor­bij­gan­gers zoveel wis­ten over zijn lot laat zich des­on­danks over­ha­len zijn ver­haal ver­der te ver­tel­len daar waar Don Qui­chot het enke­le hoofd­stuk­ken gele­den zo abrupt onder­brak en dat ik nu zoals beloofd ga pogen in het kort te beschrij­ven.

Het is de val­se Don Fer­nan­do die Car­de­nio beloofd te zul­len hel­pen door te vra­gen of de vader van Car­de­nio gene­gen is tege­moet te komen aan de wens van de vader van Luscin­da. Hij wil name­lijk niet dat Car­de­nio zelf om de hand van zijn doch­ter vraagt, maar dat zijn vader dat komt doen. Don Fer­nan­do stelt voor dat het beter is voor Car­de­nio om even­tjes de stad uit is en geld op te halen voor een aan­koop die Don Fer­nan­do van plan is en die de vader van Car­de­nio gun­stig kan stem­men. Een goed ver­staan­der begrijpt al waar dit naar­toe gaat. Enke­le dagen later ont­vangt Car­de­nio een brief van Luscin­da die zij iemand hei­me­lijk heeft weten te over­han­di­gen dat Don Fer­nan­do inmid­dels zelf om haar hand heeft gevraagd en dat hij niet alleen toe­stem­ming had gekre­gen om met haar in het huwe­lijk te tre­den, maar dat dat ook op zeer kor­te ter­mijn en in beslo­ten kring zou plaats­vin­den.

Car­de­nio reist als een speer terug en treft zijn gelief­de Luscin­dan aan op het bal­kon van haar ouder­lijk huis net voor­af aan de huwe­lijks­vol­trek­king. Zij deelt hem mee dat zij een dolk onder haar jurk ver­bor­gen houdt die zij niet zal aar­ze­len te gebrui­ken wan­neer de omstan­dig­he­den haar daar­toe dwin­gen door een ein­de aan haar leven te maken ‘en u bewij­zen hoe ik u van den begin­nen heb lief­ge­had en nog steeds lief heb’. Hier­na wordt zij naar bin­nen geroe­pen. Car­de­nio weet hei­me­lijk bin­nen te gera­ken en van­ach­ter de wand­ta­pij­ten in de gro­te zaal krijgt hij mee hoe de cere­mo­nie vol­trok­ken wordt zon­der dat hij zich laat zien of van zich laat horen.

Dan is het zover dat het ja-woord gege­ven dient te wor­den.

De pas­toor stond dan te wach­ten op het ant­woord van Luscin­da, die lang schroom­de het te geven, en juist toen ik dacht dat zij de dolk te voor­schijn zou halen om haar woord gestand te doen, of haar mond zou ope­nen om de waar­heid te spre­ken en het gezel­schap uit de droom te hel­pen zó dat het te mij­nen voor­de­le uit­viel, hoor­de ik dat zij met zwak­ke stem zei­de: ‘Ja, ik wil’, en Don Fer­nan­do zei­de het­zelf­de.
[p.199]

Hier­na viel ze in kat­zwijm. En Car­de­nio? Hij is vol­ko­men van slag door deze onver­wach­te wen­ding die hij niet zag aan­ko­men. Woe­de en lief­des­ver­driet over­heer­sen zon­der dat hij weet wat te doen. En zon­der op te mer­ken dat Don Fer­nan­do een brief ont­dekt die Luscin­da heeft laten val­len. Nadat hij die gele­zen heeft zakt hij neer in een stoel en blijft voor zich uit sta­ren. Car­de­nio ver­laat het toneel en vindt zich­zelf dagen later terug in het geberg­te waar hij geteis­terd wordt door terug­ke­ren­de vla­gen van waan­zin niets anders weet te doen dan te wach­ten op zijn ein­de onder­wijl zijn eens zo aan­be­den Luscin­da te ver­vloe­ken voor het ver­raad hem aan­ge­daan.

~ ~ ~