VRIJETIJDSBLOGGER

Eer­ste deel – Een­en­der­tig­ste hoofd­stuk:

Over de kos­te­lij­ke gesprek­ken die gevoerd wer­den tus­sen Don Qui­chot en San­cho Pan­za, zijn schild­knaap, en wat er meer volgt

Ter­wijl het gezel­schap nog steeds onder­weg is naar het dichts­bij­zijn­de dorp om Don Qui­chot de hulp te bie­den die hij drin­gend nodig heeft (hoe­wel hij dat zelf zal ont­ken­nen) wil hij nu toch wel eens weten hoe het gesprek is gegaan tus­sen zijn knecht San­cho en zijn aan­be­den Dul­ci­nea. Het brengt San­cho in een moei­lij­ke situ­a­tie gezien hij de vrouw nog nooit eer­der heeft ont­moet, laat staan dat hij de brief van Don Qui­chot aan haar heeft weten te over­han­di­gen van­we­ge de toe­val­li­ge ont­moe­ting met de pas­toor en de bar­bier bij de her­berg.

Het lukt San­cho ech­ter om met veel fan­ta­sie zijn mees­ter te doen gelo­ven dat hij wel dege­lijk in het zeer kor­te tijds­be­stek op en neer is geweest om te ver­tel­len hoe het met haar aan­bid­der gesteld is. Wat hier­bij zeker hielp is dat Don Qui­chot waar nodig zelf de opval­len­de hia­ten in de leu­gens van San­cho wist op te vul­len met cre­a­tie­ve bedenk­sels om zo een slui­tend ver­haal tot stand te bren­gen. Want ook nu prikt zijn scher­pe geest met­een door de bedenk­sels van San­cho en de onmo­ge­lijk­heid om haar te heb­ben bezocht in slechts drie dagen.

Zodoen­de, bes­te San­cho, valt het mij ook in het geheel niet moei­lijk te gelo­ven dat je in zo kor­te tijd van­hier naar El Tobo­so en terug bent geweest; want, zoals ik al gezegd heb, een bevrien­de tove­naar zal je wel door de lucht heb­ben laten vlie­gen, zon­der dat jij er van wist. [p.232]

Ver­vol­gens gaat het gesprek over de belof­te die Don Qui­chot gedaan heeft om Doro­tea aka prin­ses Mico­mi­co­na te hel­pen haar konink­rijk terug te ver­o­ve­ren tegen­over het ver­lan­gen om zijn gelief­de Dul­ci­nea op te zoe­ken. San­cho ziet niets lie­ver dan dat de held­haf­ti­ge rid­der de strijd met de reus aan­gaat en na zijn roem­rij­ke over­win­ning in het huwe­lijk zal tre­den met de prin­ses. Op die manier denkt hij voor zich­zelf een hoop rijk­dom en aan­zien vei­lig te stel­len als belo­ning voor zijn bij­dra­ge in de strijd als schild­knaap. Don Qui­chot wil ech­ter nog steeds niets weten van een trouw­par­tij aan­ge­zien voor hem er maar één vrouw is waar hij zijn hart aan heeft ver­pand en dat is Dul­ci­nea.

Het gesprek wordt onder­bro­ken door de komst van een nieu­we rei­zi­ger die ze bij toe­val ont­moe­ten tij­dens een rust­pau­ze bij een bron waar ze hun dorst kun­nen les­sen. Het blijkt de jon­gen te zijn die Don Qui­chot een hele tijd gele­den hulp had gebo­den toen hij afge­ran­seld werd door de boer waar hij in dienst was alleen maar omdat hij om zijn loon had gevraagd. Het is de per­fec­te aan­lei­ding voor onze nobe­le rid­der om uit­ge­breid stil te staan bij zijn rol en van zijns gelij­ken ‘die het onrecht recht­ma­ken en de onrecht­vaar­dig­heid wre­ken wel­ke de geweld­da­di­gen en ver­dor­ven die er op leven er in uit­rich­ten’.

Helaas voor Don Qui­chot denkt de jon­ge­man hier toch heel anders over. Niet lang nadat zijn red­der was ver­trok­ken had de boer hem opnieuw vast­ge­bon­den en was ver­der gegaan met de afran­se­ling zon­der zich te hou­den aan de belof­te gedaan rich­ting Don Qui­chot om geza­men­lijk huis­waarts te keren en de boe­ren­knecht het geld te over­han­di­gen dat hem rech­te­lijk toe­kwam voor geda­ne dien­sten. En dat was alle­maal de schuld van­we­ge de ingreep door Don Qui­chot die dit ech­ter niet met hem eens is, hoog­uit dat hij de fout had gemaakt om weg te rij­den.

Ik had dat niet moe­ten doen aleer hij je betaald had; ik had met mijn jaren­lan­ge erva­ring moe­ten weten dat geen dor­per zijn gege­ven woord gestand doet als hij ziet dat zijn voor­deel elders ligt. [p.234]

Dit zeg­gen­de her­in­nert hij zich ook dat hij de jon­gen gezwo­ren had de boer ach­ter­na te gaan tot in alle uit­hoe­ken van de wereld indien hij niet zou beta­len en dat is wat hij nu van plan is te gaan doen. Het is Doro­tea die hem doet wij­zen op zijn gelof­te haar toch aller­eerst te hel­pen voor­dat hij zich weer in ande­re avon­tu­ren kan stor­ten. Schoor­voe­tend geeft Don Qui­chot haar gelijk en laat de jon­gen weten dat hij nog wat geduld moet heb­ben. Met slechts wat brood en kaas als tij­de­lij­ke com­pen­sa­tie ziet die ech­ter wel in dat hij niet veel te ver­wach­ten heeft van Don Qui­chot of de rest van het gezel­schap en maakt zich daar­om snel uit de voe­ten met een laat­ste ver­wen­sing aan het adres van de hulp­vaar­di­ge rid­der om van zijn levens­da­gen nooit meer tegen te komen. En mocht dat onver­hoopt toch gebeu­ren,

ver­leent u mij dan als het u belieft geen hulp of bij­stand, al ziet u dat ik in stuk­ken gehakt word: laat u mij maar rus­tig in mijn onge­luk, want het kan nooit zo groot wezen of U Eds. hulp maakt het nog erger; en God straf­fe U Ed. en alle dolen­de rid­ders ter wereld. [p.234]

En weg is hij, Don Qui­chot beschaamd ach­ter­la­tend.

~ ~ ~

Eer­ste deel – Der­tig­ste hoofd­stuk:

Gaan­de over de gevat­heid van de scho­ne Doro­tea en ande­re aar­di­ge en ver­ma­ke­lij­ke aan­ge­le­gen­he­den

Voor wie vori­ge week zon­dag ver­geefs heeft zit­ten wach­ten op een nieuw deel­tje in deze almaar groei­en­de reeks over het boek Don Qui­chot door Cer­van­tes wil ik graag mijn excu­ses aan­bie­den. Het had een sim­pe­le reden: ik had een paar daag­jes vrij­af geno­men op don­der­dag en vrij­dag en trok dat vakan­tie­ge­voel door naar het week­end. Pas laat op de zon­dag­avond bij het naar bed gaan rea­li­seer­de ik me hoe ik in gebre­ke was geble­ven. Sor­ry.

Deze keer een kor­ter hoofd­stuk dan de voor­gaan­de keren. Ik dacht dat zich een nieu­we trend had inge­zet en dat kan natuur­lijk nog steeds het geval zijn en dan is dit hoofd­stuk slechts een uit­zon­de­ring. We gaan het zien.

De draad wordt opge­pakt met het ver­haal van de pas­toor die over­val­len was door de ben­de mis­da­di­gers die door tus­sen­komst van Don Qui­chot wis­ten te ont­snap­pen op weg naar hun lot als gal­lei­slaaf. Hoe­wel Don Qui­chot slim genoeg was om hier maar beter zijn mond over te hou­den was dit niet het geval voor San­cho Pan­za. Hij klap­te par­does uit de school door de rol van zijn mees­ter in geu­ren en kleu­ren te beschrij­ven die daar van­zelf­spre­kend niet blij van werd.

‘Stom­me­ling’, zei Don Qui­chot daar­op, ‘voegt of past het dolen­den rid­ders uit te vor­sen of de ver­druk­ten, de geknech­ten en de geke­ten­den die zij op hun­ne wegen ont­moe­ten zo huns weegs gaan en in deze ellen­de ver­ke­ren wegen hun schuld of wegens hun ver­dien­ste? Hun eni­ge taak is hen als hulp­be­hoe­ven­den bij te staan en daar­bij reke­ning te hou­den met hun lij­den en niet met hun schel­me­rij­en. [p.224]

In het nauw gebracht door de uit­spra­ken van San­cho ging Don Qui­chot zelfs zover dat hij de pas­toor begon te betich­ten niet op de hoog­te te zijn van de nobe­le ver­plich­tin­gen die gepaard gaan met het rid­der­schap en hij zou hem zelfs te lijf zijn gegaan als Doro­tea (waar­van hij dacht dat ze een prin­ses op de vlucht was die zijn hulp nodig had) niet op het aller­laat­ste moment er in slaag­de zijn aan­dacht te trek­ken door hem aan zijn belof­te te her­in­ne­ren de reus in haar vader­land te komen ver­slaan zodat zij als­nog aan­spraak kon maken op de troon harer vader.

Met veel fan­ta­sie ver­tel­de zij over haar lot­ge­val­len nadat haar ouders waren komen te over­lij­den. Met de hulp van de pas­toor die af en toe moest bij­sprin­gen om de ver­zin­sels enigs­zins recht te pra­ten om de arg­waan van Don Qui­chot niet te wek­ken ver­zon zij ter plek­ke een hele fami­lie­ge­schie­de­nis waar­in haar vader op mys­te­ri­eu­ze wij­ze voor­ken­nis had weten te ver­krij­gen van al wat prin­ses Mico­mi­co­na (Doro­tea dus) zou over­ko­men na het heen­gaan van haar vader en moe­der. Inclu­sief de ont­moe­ting met een dolen­de rid­der waar­van de hel­den­da­den al door­ge­dron­gen waren tot over­zee­se gebie­den.

Het was koren op de molen van zowel Don Qui­chot als San­cho Pan­za die zich­zelf al rijk reken­de, zeker toen hij hoor­de dat de hel­der­zien­de vader van Mico­mi­co­na ook nog had gezien dat de held­haf­ti­ge rid­der na het ver­ja­gen van de reus met zijn doch­ter in het huwe­lijk zou tre­den. Dat leid­de weer tot de vol­gen­de ruzie tus­sen mees­ter en knecht omdat Don Qui­chot niets wil­de horen van zulk een beschik­king. Hij was immers voor­be­stemd om ooit te huwen met de scho­ne Dul­ci­nea en nie­mand anders.

Zij strijdt door mij en tri­om­feert door mij en ik leef en adem door haar en dank haar leven en bestaan.

De ande­re aan­we­zi­gen volg­den deze woor­den­wis­se­ling (gepaard gaan­de met enke­le fel­le sla­gen van zijn lans door Don Qui­chot rich­ting zijn knecht) op gepas­te afstand en zij kon­den het niet laten zich te ver­ba­zen over ‘de zot­ter­nij van de mees­ter en de onno­zel­heid van de knecht’, zeker voor wat hun goed­ge­lo­vig­heid betrof met betrek­king tot het ver­haal door Doro­tea zo kun­dig gebracht. Was het ‘alleen omdat zij in de trant en op de manier van de dwaas­he­den uit zijn boe­ken wor­den opge­dist?’ De pas­toor kon er niet over uit.

‘En wat nog vreem­der is’, zei de pas­toor, ‘afge­zien van de dwaas­he­den die deze bra­ve hidal­go uit­slaat en die men aan zijn krank­zin­nig­heid kan wij­ten rede­neert hij, als men hem over ande­re aan­ge­le­gen­he­den spreekt met zeer goed geko­zen woor­den en toont in alles een hel­der en gezond ver­stand; zolang men maar niet met hem over de rid­der­schap begint, zal ieder­een hem voor een hoogst rede­lijk mens hou­den.’

Nu zou ik niet zover wil­len gaan om Don Qui­chot als ‘een hoogst rede­lijk mens’ te bestem­pe­len, maar ik kan wel vin­den in de con­sta­te­ring van mijn­heer de pas­toor. Don Qui­chot blijkt over een zeer scher­pe geest te beschik­ken die ech­ter zodra het onder­werp van rid­ders en het rid­der­schap te spra­ke komt ogen­blik­ke­lijk ver­troe­beld en zijn zicht op de rea­li­teit doet ver­dwij­nen. Ik vind het een fas­ci­ne­rend gege­ven hoe dit in deze roman wordt uit­ge­werkt.

~ ~ ~