Tag: Eva Kelder

Het universele leed dat twijfel heet

Deze blogpost is deel 14 van 43 in de serie Een perfecte dag voor literatuur

Vrijdagochtend zochten mijn collega en ikzelf een zitplek in de wachtruimte van het vliegveld in Leicester. Onze testweek zat erop en we mochten weer naar huis. Uit mijn tas haalde ik een boek. ‘Als we een plekje gevonden hebben, dan ga ik nog wat lezen als je het niet al te ongezellig vindt,’ zo vertelde ik hem. Hij vroeg wat ik bij me had en ik liet hem het boek van Eva Kelder zien wat we voor onze bloggersleesclub binnenkort gingen bespreken. ‘Oh, een roman. Dat is toch voor vrouwen?’ In zijn stem klonk teleurstelling door. Ik had het gevoel een beetje in zijn achting te zijn gedaald ondanks de goede indruk die ik tijdens het testen had gegeven. Ongeïnteresseerd gaf hij het boek terug en pakte een Voetbal International uit zijn tas. Al snel waren we allebei verdiept in onze lectuur.

Een dag later zit ik met een groepje bloggers te wachten op Eva Kelder in een café tegenover Amsterdam Centraal Station. We wisselen alvast wat leeservaringen uit. Plots wordt mij recht op de man (op dat moment was ik het enige exemplaar in het gezelschap, een makkelijk doelwit) gevraagd of ik het thema van altijd maar twijfelen aan jezelf en nooit zeker weten of je het wel goed doet, ook herken. Of dat het toch iets typisch vrouwelijk is. Ik moet onwillekeurig grinniken bij deze vraag.

In het boek Het leek stiller dan het was is de hoofdrol weggelegd voor Seije. Haar jeugd brengt ze door op Vlieland, samen met haar moeder. Wie haar vader is krijgt ze pas veel later te horen. Het ontbreken van een vader en het opgroeien bij een moeder die nauwelijks naar haar omkijkt trekt een zware wissel op Seije. De gewone dingen van alledag moet zij alleen of met haar enige vriend Teun zien te verwerken. Zonder de broodnodige reflectie van volwassenen om haar heen ontstaat er zodoende een concreet gevaar dat Seije’s wereldbeeld niet helemaal met de realiteit strookt. Maar hoe moet zij dat weten? Opgesloten als ze zit in haar eigen cocon. Heftige zaken die zich in elk kinderleven voordoen kunnen op deze manier uitgroeien tot traumatische ervaringen.

Even een intermezzo, en bij voorbaat excuses voor het volgende ietwat lang uitgevallen citaat:

De derde eigenschap van automatische gedachten is dat ze ongehinderd kunnen blijven bestaan omdat we ons van hun bestaan maar vaag bewust zijn. Omdat ze zich voor een groot deel aan onze bewuste aandacht onttrekken, komen we er niet toe ons af te vragen of deze gedachten en opvatting wel zo waar zijn. […] Wellicht zouden we ontdekken dat het uiteindelijk allemaal draait om één of enkele basale disfunctionele assumpties waartegen we voortdurend aanlopen. Deze basale disfunctionele assumpties zijn te beschouwen als een soort van blauwe plek waar iemand zich vroeger ooit stevig of herhaaldelijk gestoten heeft en die nu nog steeds extra zeer doet. Een klein stootje nu, kan nog steeds dezelfde hevige pijn oproepen. Typische voorbeelden van dergelijke basale disfunctionele assumpties zijn: ‘Uiteindelijk word ik afgewezen.’, ‘Uiteindelijk ben ik niets waard.’, ‘Ik word onrechtvaardig behandeld.’, ‘Er gaat vast iets heel ergs met me gebeuren.’
[p.20, Werkboek Burnout — Reïntegratietraining, Bowen & Kriens]

Seije heeft ook diverse blauwe plekken opgelopen. Vooral de genegenheid die ze bij haar moeder nooit gekend heeft blijft haar achtervolgen. Tijdens haar studie in Edinburgh ontmoet ze in ‘de Belg’ een lotgenoot. Allebei voelen ze zich in de steek gelaten. Het levert een mooi beeld op hoe ze samen in zijn kleine slaapkamer op het bed gezeten via citaten van geadoreerde schrijvers hun toestand verwoorden. De conclusie is hartverscheurend:

Twee verstoten kinderen. Volwassen al, maar dat maakte de verlatenheid niet minder groot. [p.138]

Dit gebrek aan aandacht (‘ik kwam maar al te graag bedelen om haar aandacht, ieders aandacht overigens, want wat schaars is, dat wil je. Het is net als met ijs, of met kroketten.’) gaat ze gaandeweg compenseren door haar hele bestaan af te laten hangen van de aandacht van de ander. Een complete overgave aan één persoon (eerst Teun, later Daniel). In feite cijfert ze zichzelf weg voor de ander. Ze lijkt alleen te leven in de nabijheid van de ander. Iets wat ze zich goed realiseert. En waarvan ze ook het impliciete risico herkent:

Gedijde ik alleen als ik Daniels levenssappen uit hem kon zuigen? Ik moest oppassen. Daniel zou me verpletteren als ik niet uitkeek. [p.173]

Het grote probleem is natuurlijk dat alles afhangt van hoe de ander naar je kijkt. Wanneer Seije met alle macht probeert het goede te doen voor de ander, zodat ze hun aandacht waard is en kan gedijen in hun nabijheid, dan is het uitermate handig te weten hoe de ander jou ziet. Daar schort het bij Seije (maar niet alleen bij haar, getuige het uiterst toepasselijke en goed gekozen motto van de Schotse dichter Robert Burns) nogal aan. Maar opnieuw, kunnen we het haar kwalijk nemen? Tenslotte zijn al haar wanhopige inspanningen er op gericht te bewijzen dat ze het waard is te bestaan. Dat ze ergens goed in is. Ze wil gezien worden. Omdat er een tijd was waarin ze niet gezien werd door de enige persoon waarvan ze wilde dat die haar zag. Hoewel dat ook niet zo zwart-wit blijkt te zijn als Seije al die tijd heeft gedacht. In die zin vind ik de titel van het boek typerend: Het leek stiller dan het was.

Eva Kelder weet de ontwikkelsgang van Seije erg geloofwaardig en intens tot leven te wekken. De gekozen vorm waarin ze via Edinburgh en New York uiteindelijk weer op Vlieland terechtkomt waar haar vervolgens veel duidelijk wordt maar tegelijkertijd onduidelijk blijft hoe haar toekomst er uit gaat zien, vind ik goed gekozen. Het verhaal overstijgt naar mijn idee de middelmaat door de verfijnde manier waarop het geheel verteld wordt. Er staan prachtige zinnen en metaforen in het boek. Soms is het ‘down to earth’, andere keren overheerst het lyrische. Ook de sfeer van de diverse plekken waar Seije terechtkomt is elke keer weer goed getroffen. Het lijkt of de taal zich aanpast aan de locatie. Daar heb ik erg van genoten. Zoals ik van het hele boek heb genoten. En ik zie uit naar de verhalenbundel waar Eva Kelder momenteel aan werkt en wat voor moois er nog meer gaat volgen. Hopelijk blijft het niet bij dit debuut.

Dan rest me als laatste nog te vertellen dat het Werkboek Burnout uit mijn eigen kast komt. In 2001 had ik het hard nodig om de angstaanvallen en slapeloze nachten te lijf te gaan die veroorzaakt werden door een alsmaar groeiend waanbeeld dat ik ontmaskerd zou worden. Het zorgde ervoor dat ik niet meer normaal kon functioneren. Tijdens de therapie bleek al snel dat ik erg aan mezelf twijfelde en nooit het idee had iets goed te doen.

Seije groeit op op Vlieland bij haar alleenstaande moeder Fenna. Ze voelt zich buitenstaander op het kleine Waddeneiland, waar ze alleen kan rekenen op haar beste vriend Teun. Uren struinen ze door de duinen: zilte lucht in de longen, blote voeten in het zand, en later ook de roes van net te veel drank en feestjes tot het ochtendgloren. Intussen lijkt Fenna te vergeten haar dochter op te voeden.
Na een ingrijpende gebeurtenis verlaat Seije het eiland en gaat ze studeren in Edinburgh. Haar academische carrière en een nieuwe liefde voeren haar zelfs nog verder van het eiland, naar New York. Maar haar ambitie houdt geen gelijke tred met haar zelfvertrouwen. Kan ze dat knagende gevoel dat ze het nooit goed genoeg doet de baas worden nu haar wereld groter wordt?

Het leek stiller dan het was
Eva Kelder
Uitgeverij Meulenhoff
ISBN 9789460239182

~ ~ ~

Waar ik aan denk wanneer ik aan hardlopen doe

Persoonlijk

Denk ik wanneer ik hardloop? In het begin wel. Dan ben ik fit. Geniet ik van het rennen in de openlucht. Kijk ik om me heen en laat ik gebeurtenissen van de afgelopen dagen de revue passeren. Zo dacht ik vanochtend aan de ontmoeting die we (enkele bloggers van ‘Een perfecte dag voor literatuur’) gister hadden met Eva Kelder, schrijfster van Het leek stiller dan het was, een boek dat we komende dinsdag 15 april (zet dat nu METEEN in je agenda mocht je dat nog niet gedaan hebben) voor onze bloggersleesclub gaan bespreken. Omdat ik het vandaag niet verder over het boek ga hebben, hierbij een kort fragment:

Ik ben ook geboren aan de rand, dacht ik, en zo slecht is het niet. De periferie biedt kansen, oplichtende plekken tussen het zeewier, een baan zonlicht in de smalle steegjes. Als er niets van je wordt verwacht, behalve dat je je verzet tegen dat wat groter is dan jij, kruip je door de kieren van verwachting en ben je vrij. [p.139]

Mooi hè? Dacht ik ook. En zo staat er een hele hoop meer moois te lezen in dat boek. Kopen dus.

Maar daar dacht ik dus allemaal niet aan toen ik aan het hardlopen was. Ik dacht meer aan het gesprek dat we hadden over het verschil tussen organisch schrijven (zoals Eva (ja, dat mag ik) het noemde) en een meer gestructureerde aanpak. Bij die eerste methode ‘groeit’ het verhaal tijdens het schrijfproces. De schrijver/schrijfster weet zelf ook niet altijd welke kant het precies op zal gaan. Kan zelfs soms zelf verrast worden.

Eva gaf aan dat het bij haar ook zo ging. Wat me voor haar innam, want bij mij gaat het vaak ook op die manier.

Laten we deze blogpost als voorbeeld nemen. Al lopende bedacht ik me hoe ik er later deze dag over zou willen schrijven. Na drie kilometer had ik het bijna geheel uitgedacht. Ik was tevreden met het resultaat. Toch is het nu al, terwijl ik misschien pas halverwege ben (ook ik weet niet waar en hoe het gaat eindigen) een heel andere blogpost geworden dan ik in mijn hoofd had. Hoe komt dat toch?

Niet zo lang geleden schreef ik over Matt Mullenweg die de tip gaf om slechts twee personen voor ogen te nemen wanneer je aan het bloggen bent. Jezelf en jij. Ik denk nu dat dit niet klopt. Althans, niet voor mij. Ik schrijf niet voor mezelf (hèhè, het hoge woord is eruit). Nee, uiteindelijk schrijf ik slechts voor één persoon, en dat ben jij. Wat ik mezelf te zeggen heb heeft zich al in mijn hoofd afgespeeld. Daarvan lukt het me niet meer om dit precies hetzelfde uit te werken. Wat ik probeer is om jou te vertellen wat ik mezelf verteld heb. Maar ik kan mezelf niet letterlijk herhalen. Het komt er anders uit te zien. Voornamelijk omdat wanneer ik tegen jou begin te bloggen ik andere woorden gebruik dan wanneer ik het tegen mezelf heb. Snap je?

Het begint bij de eerste zin. Die heb ik zowel gebruikt voor het verhaal dat ik tegen mezelf afstak als dat het hier een begin vormt voor mijn verhaal aan jou. Daarna gaan beide verhalen een verschillende kant uit. Deze blogpost staat ver af van wat ik mijzelf tijdens het hardlopen allemaal toevertrouwd heb. Waar ik aldus tijdens het hardlopen aan denk is niet wat je hier terug kunt lezen. Dan had je tijdens het lopen in mijn hoofd moeten meereizen. Wat je hier leest is datgene wat ik jou achteraf wil meegeven over hoe het denken tijdens mijn hardlopen gaat. Gelardeerd met enkele voorbeelden. Zelf levert het me niets meer op. Hooguit het frustrerende gevoel dat het me nooit lukt om duidelijk te maken wat ik denk wanneer ik denk.

Teruglezend is het weer zo’n blogpost geworden waarvan ik me afvraag wat jij er mee moet. Misschien is je enigszins duidelijk geworden hoe bij mij het organisch bloggen in z’n werk gaat. Maar eerlijk gezegd twijfel ik daar zelf sterk aan. Daarom laat ik het eindigen met een foto van Eva die mijn exemplaar van haar boek signeert.

“Voor Peter, blogger met de beschouwende pen”, schreef Eva Kelder in mijn exemplaar van haar roman Het leek stiller dan het was. Op dat moment kende ze me pas anderhalf uur. Ik denk dat ook bij haar het organisch schrijven op hol sloeg.

PS: Waar ik ook tijdens het lopen aan dacht is dat ik een einzelgänger ben. Dit weekend had ik de blogpost van Cor Noltee gelezen met daarin de vraag wat voor jou een stukje paradijs op aarde vertegenwoordigt. Antwoord van Johnny Cash: ‘This morning, with her, having coffee’. Zelf dacht ik meer aan: ‘This morning, with me, running.’ Op de een of andere manier is het niet in de blogpost aan jou teruggekomen. Bij deze alsnog. Vanwege Johnny Cash.

PS1: Deze PS-jes heb ik afgekeken van Elja. Dat is nog iets waar ik aan dacht toen ik aan het hardlopen was. Weliswaar eerder dan aan Cor Noltee, maar ik wilde Elja graag bij een PS1 hebben en niet bij een gewone PS. En ook daarom lukt het soms niet.

PS2: Waar ik naar kijk wanneer ik aan hardlopen doe, was misschien beter geweest als onderwerp. Na enkele kilometers (afhankelijk van mijn conditie), denk ik namelijk niet meer. Dan staar ik slechts recht voor me uit. Zo heb ik ontdekt dat ik een billenmens ben. Ik ben verzot op de billen van de hardloopsters die ik (soms) inhaal of die mij (veel vaker dan soms) inhalen. Op het gevaar af voor seksist versleten te worden (ga je gang, ik zit er niet mee) bewonder ik die veelal prachtige billen en moet daarbij aan de flanken van raspaarden denken. Die elegantie. Het statige. De verborgen kracht. En dat alles verpakt in de soepele stof van de hedendaagse renkleding. Ik zou er welhaast mijn ogen voor gaan laten laseren of contactlenzen overwegen, want het genot is me slechts kort gegund wegens het ontbreken van een goede sportbril met glazen op sterkte.

~ ~ ~