Bezoekers die hier wat vaker langskomen weten dat ik er zo af en toe een stukje fictie tegenaan gooi. Meestal met een open einde. Daar hou ik wel van. Ik ga dan ook zelden of nooit in op de vele *kuch* verzoeken om er een vervolg op te schrijven. Interessanter vind ik het wanneer de lezer zelf een voorstelling maakt van hoe het afloopt. Er moet wat te raden overblijven.
Ik stond daarom in dubio wat te doen toen ik eenmaal op bladzijde 268 was aangekomen in de nieuwe roman van Koen van Wichelen, getiteld De barmhartigen. Slechts enkele bladzijdes eerder had ik nog gelezen, ‘Dit is waar het verhaal eindigt.’ En daar was ik het helemaal mee. Niet dat ik geen vragen had, maar is dat niet de kern van ons leven hier op aarde? Dat we nooit kunnen doorgronden waarom de dingen gaan zoals ze gaan?
Het probleem was alleen dat het boek nog een kleine 200 bladzijdes voor mij in petto had.
Wat had ik tot dusverre gelezen? In het kort: hoe mid-veertiger David Sores op een dag besluit het boek te schrijven dat naar later blijkt zijn hele leven compleet op de kop zet. De vraag: wat staat er in dat boek? Het antwoord: lees Hij was mijn vader. Want dat is wat volgt op bladzijde 268. De integrale versie van het debuut van David Sores. Een boek in een boek dus.
En ik twijfelde. Zou ik niet teleurgesteld gaan worden door het debuut van David Sores? Dat is namelijk in mijn ogen het gevaar wanneer je de verwachtingen hoog hebt opgeschroefd in de eerste 268 bladzijdes van het verhaal. David heeft een boek geschreven waarin hij zich scherp afzet tegen het gebied waar hij is opgegroeid. Daarvan krijgen we al het nodige te lezen en maakt voor een deel begrijpelijk waarom de dingen gaan zoals ze gaan wanneer hij voor een signeersessie terugkeert naar zijn voormalige woonplaats:
… hij houdt niet van zijn geboortestreek. In zijn roman worden de inwoners onder andere ‘randdebiele holbewoners’, ‘kwijlende mongolen met losse handjes’ en ‘fascistoïde varkens’ genoemd. En de noordelijk gelegen provincie waar de verteller zijn jeugd doorbracht, heet consequent ‘de Hel van het Noorden’ en wordt omschreven als een ‘AA-gebied (Achterlijk Argrarisch gebied), een negorij zo vlak en onwelriekend als een koeienvlaai, een land van veeteelt en inteelt waar de katjes en de kutjes steevast in het donker geknepen worden, waar meer beesten dan mensen wonen en de alomtegenwoordige mestgeur de geesten benevelt en aanzet tot onreine gedachten, ontucht en algehele losbandigheid’.
[p.162, De barmhartigen]
Onbewust had ik mezelf al gaandeweg een eigen voorstelling gemaakt bij wat er allemaal in Hij was mijn vader geschreven stond. Wat nu wanneer Hij was mijn vader slechts een slap aftreksel was van wat ik er met mijn op hol geslagen fantasie van had gemaakt? Zou het met terugwerkende kracht ook het eerste deel minder krachtig maken?
Een ander probleem waar ik mee worstelde was ‘de vertelstem’. In het eerste deel is het de schrijver Koen van Wichelen (waar ik tot dan toe nog nooit iets van had gelezen) die op grandioze wijze de lotgevallen van David Sores tot ons brengt. Hij vertelt ‘over’ David Sores. Maar in het tweede deel moet hij zich compleet verplaatsen ‘in’ David Sores om zo op authentieke wijze het boek te schrijven zoals ‘de echte’ David Sores het geschreven zou hebben. Dat leek me een hele tour de force. Ik was niet zozeer bang om een slecht tweede deel te lezen (want mij lijkt ondertussen wel dat Koen van Wichelen van schrijven weet), eerder dat het niet uniek zou zijn. Teveel een boek door Koen van Wichelen dan door David Sores.
Ben ik nog te volgen, trouwens?
Dat ligt niet alleen aan mij. Ook een beetje aan Koen van Wichelen. Hij speelt in De barmhartigen (inclusief Hij was mijn vader) op verschillende niveau’s met de lezer. Via Hij was mijn vader door het fictieve personage David Sores introduceert hij een extra laag met betrekking tot een vraagstuk waar lezers en recensenten zich toch al vaak mee bezighouden: in hoeverre is een roman autobiografisch? Ik heb het niet opgezocht, maar misschien is het wel zo dat Koen van Wichelen zelf uit het noorden van België vandaan komt. Zou Hij was mijn vader op ware feiten gebaseerd kunnen zijn? Of is het de bedoeling van Van Wichelen dat we dit juist niet gaan denken, getuige het gesprek dat David Sores heeft met een verpleegster:
‘… Ze vergissen zich. Ik heb niets tegen het Noorden, integendeel. Ik hou juist van deze streek. Ik ben hier verdomme geboren!’
‘Maar waarom schrijf je dat dan niet? Waarom schrijf je er zo’n negatief boek over? Dat begrijp ik niet. Waar is dat goed voor? Dat is toch om problemen vragen?’
…
‘Ik vraag helemaal nergens om. Mijn boek is fictie. Dat schijnt iedereen te vergeten. Ik heb een roman geschreven, geen rapport of een verslag in de krant. Mijn boek bevat de waarheid niet en pretendeert dat ook niet. Het is literatuur. Je mag het vooral niet letterlijk nemen.’
[p.180, De barmhartigen]
Dit is een sterk pleidooi om als lezer niet in de valkuil te trappen om al te zeer in het gelezene de schrijver te willen herkennen. Maar wel een pleidooi door David Sores. Wie zegt dat het geen parodie is van Koen van Wichelen? Dat hij juist probeert een rookgordijn op te werpen zodat het boek dat hij niet onder zijn eigen naam durfde te schrijven nu toch geschreven is. Hoezo autobiografisch? Echt niet? Hij is toch zeker David Sores niet?
Kortom, je kunt best wel verdwaald raken in De barmhartigen. Op een prettige en de literaire zinnen prikkelende manier. Daarom besloot ik uiteindelijk toch verder te lezen.
STEL JE VOOR: een nietsbetekenende veertiger met een knoert van een midlifecrisis en een dito drankprobleem schrijft een boek. En onverwachts wordt dat een bestseller. Dat is precies wat David Sores overkomt in De barmhartigen. De drieëndertig drukken leggen hem geen windeieren, maar zijn zorgen zijn niet achter de rug. Integendeel, hij krijgt er alleen maar bij. Zijn boek heeft bij bepaalde mensen een snaar geraakt die hij liever ongemoeid had gelaten.
De barmhartigen
Koen van Wichelen
Uitgeverij Manteau
ISBN 9789022329948
Een succesvol fenomeen in Amerika en Groot-Britannië waait voor het eerst over naar Uitgeverij Manteau. Koen Van Wichelens langverwachte tweede roman De barmhartigen zal een virtuele rondreis maken in Vlaanderen en Nederland. Drie weken lang, van 5 tot en met 23 januari, zal zijn nieuwste boek afwisselend op verschillende blogs verschijnen in de vorm van een recensie, interview of column. Lees het programma hieronder!
5 januari: De Perfecte Buren Leesclub => Blogtour ‘De barmhartigen’ — Koen van Wichelen
7 januari: PETEPEL => Bladzijde 268 en verder…
9 januari: Het kraaien van De Haan => Erbarme dich — blogtour ‘De barmhartigen’
12 januari: Verbeelding => De Barmhartigen
14 januari: Bibliothecaris in blog => De barmhartigen
16 januari: Door Suzanne => Een roman over een roman
19 januari: De wereld van Hendrik-Jan => Beginnen bij het begin
21 januari: https://dobbinga.wordpress.com/
23 januari: http://connieflipse.blogspot.be
~ ~ ~
